Το βιβλίο αυτό επαναφέρει στο φως το κείμενο του στρατιωτικού που ηγήθηκε της ελληνικής παρέμβασης, σε συνεργασία και υπό των έλεγχο γαλλικών δυνάμεων, εναντίον των Μπολσεβίκων στη Μεσημβρινή Ρωσία, γνωστής ως εκστρατείας της Ουκρανίας, το 1919.
Η ελληνική επέμβαση στην Ουκρανία με το Α’ Σώμα Στρατού κατά το επτάμηνο μεταξύ του τέλους Δεκεμβρίου 1918 (σχεδιασμός) και του τέλους Ιουνίου 1919 (με την αποστράτευση του τελευταίου Έλληνα στρατευμένου), αναφέρεται –όταν αναφέρεται στην Ιστορία– ως υποσημείωση ή ως παρένθεση μετά τις νικηφόρες μάχες των Ελλήνων λήγοντος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι οποίες έφεραν την Ελλάδα από το δυτικό άκρο της χερσονήσου του Αίμου ως περίπου τα Στενά του Βοσπόρου (Συνθήκη των Σεβρών) και πριν από την εκστρατεία και πανωλεθρία της Μικράς Ασίας (Συνθήκη της Λωζάνης).
Ωστόσο, η σημασία εκείνης της σύντομης πολεμικής δράσης υπήρξε μεγάλη: προεόρτια μιας αναμενόμενης καταστροφής, η οποία κατέληξε ταχύτατα σε πρωτάκουστη και ανεπανόρθωτη εκθεμελίωση της νεότερης Ελλάδας και του μέλλοντός της.
Παρά τη σημασία και τις συνέπειες εκείνης της ολοκληρωτικής αποτυχίας, η εκστρατεία στην Ουκρανία αποτελεί ανεξερεύνητο έδαφος στην ελληνική ιστορία των αρχών του 20ού αιώνα. Απουσιάζουν έτσι σημαντικά στοιχεία για την εκτίμηση των πολιτικών αποφάσεων, του ισχυρού (αν και συγκαλυμμένου τότε) διχασμού μεταξύ του θρόνου και του Βενιζέλου, των γεωπολιτικών ανταγωνισμών Γαλλίας και Μεγάλης Βρετανίας, της προτίμησης εντέλει των Συμμάχων προς το νέο τουρκικό κράτος.
Το κείμενο του στρατηγού Νίδερ, μοναδικό ντοκουμέντο στην ελληνική βιβλιογραφία, προσφέρει πλήρη εικόνα εκείνης της εκστρατείας -η οποία διήρκεσε μόλις έξι μήνες- και υπογραμμίζει την προχειρότητα της προετοιμασίας της. Περιγράφει με αμεροληψία τα γεγονότα, τις σχέσεις, τις αποφάσεις, τις δράσεις των πολιτικών και στρατιωτικών πρωταγωνιστών και τις εξελίξεις μιας εκστρατείας που υπήρξε το προοίμιο της Μικρασιατικής καταστροφής, με αποτέλεσμα την πολιτική, οικονομική και κοινωνική απαξία της χώρας. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Περιεχόμενα Πρόλογος
Εισαγωγή
Κ. Νίδερ: Η ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ΟΥΚΡΑΝΙΑΣ
Α. ΤΑ ΠΡΟΗΓΗΘΕΝΤΑ ΑΠΟ ΤΗΣ ΙΔΡΥΣΕΩΣ ΤΟΥ Α' Σ.Σ. Περίοδος 1914-1918
Ίδρυσις - Εκπαίδευσις - Επιστρατεύσεις - Επιχειρήσεις Στρυμώνος
Β. Η ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ΟΥΚΡΑΝΙΑΣ
Εισαγωγή. Περιληπτική ανασκόπησις της ιστορίας του Ρωσικού Έθνους από μιας χιλιετηρίδας και εντεύθεν. Τα αίτια της κοινωνικής επαναστάσεως
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Α'
Διάσπασις του Μακεδονικού μετώπου. Αίτια της εις Ουκρανίαν συμμαχικής στρατιωτικής επεμβάσεως - Απόβασις των Γάλλων εις Οδησσόν - Στρατιωτικαί δυνάμεις των Μπολσεβίκων - Κέντρα οργανώσεως και εκπομπής αυτών
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Β'
Συμμαχικαί αντιλήψεις επί της ελληνικής συμμετοχής - Συζήτησις εν τη Ελληνική Βουλή. Προπαρασκευή και οργάνωσις των μονάδων του Α' Σώματος Στρατού - Αναχώρησις δι' Ουκρανίαν των πρώτων τμημάτων και διάθεσις αυτών εις διαφόρους τομείς - Η εν Οδησσώ κατάστασις - Παρατηρηθείσαι ανωμαλίαι κατά την μεταφοράν των τμημάτων του Α' Σώματος Στρατού
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Γ'
Επιχειρήσεις Χερσώνος [και Νικολάϊεφ]
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Δ'
Επιχειρήσεις Μπερεζόβκας - Αι εν Σέρμπκα μάχαι
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ε'
Ο αγών εις Μπολ Μπουγιαλίκ - Αι διαβάσεις του Τιλιγκούλ - Εξέλιξις των περί την Οδησσόν επιχειρήσεων
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΣΤ'
Αναχώρησις [Υποστρατήγου Νίδερ] εξ Ελλάδος - Εντολή και αρχική ενέργεια του Διοικητού του Α' Σώματος Στρατού - Εγκατάλειψις της Οδησσού - Αποχώρησις του συμμαχικού στρατού εις Βεσσαραβίαν
Ονομαστικός κατάλογος φονευθέντων αξιωματικών και οπλιτών κατά μονάδας
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ζ'
Αι εν Κριμαία επιχειρήσεις
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Η'
Παραμονή των ελληνικών στρατευμάτων εις Βεσσαραβίαν και Ρουμανίαν - Άμυνα του Δνειστέρου - Αποχώρησις και μεταφορά εις Μικράν Ασίαν
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Α. Πηγές
1. Πρακτικά Ελληνικής Βουλής - Συνεδρίαση της 14ης/29ης Νοεμβρίου 1918
2. Αίτια της εκστρατείας - Απόφαση επέμβασης
2.1. Πέτρος Καρακασσώνης, Ιστορία της εις Ουκρανίαν και Κριμαίαν υπερπόντιου ελληνικής εκστρατείας τω 1919
2.2. Δημήτριος Βακάς, Μεγάλη Ελλάς, Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ως Πολεμικός Ηγέτης
2.3. Γενικόν Επιτελείον Στρατού - Διεύθυνσις Ιστορίας Στρατού, Το ελληνικόν εκστρατευτικόν σώμα εις μεσημβρινήν Ρωσίαν (1919)
3. Ο Τύπος: Ανταποκρίσεις - Αρθρογραφία
3.1. Η κατάσταση στη Ρωσία (Ιούλιος 1918 - Φεβρουάριος 1919)
3.2. Η εκστρατεία στην Ουκρανία (Νοέμβριος 1918 - Ιούνιος 1919)
3.3. Ελληνικές επιδιώξεις (Μάρτιος 1918 - Μάιος 1919)
3.4. Περί Κωνσταντινούπολης και Τουρκίας (Ιανουάριος - Μάρτιος 1919)
4. Μαρτυρίες
4.1. Αλεξόπουλος Σωτήριος, Το Ημερολόγιο του Εύζωνα Χρήστου Δ. Αλεξόπουλου
4.2. Καραγιάννης Χρήστος, Η ιστορία ενός στρατιώτη (1918-1922)
4.3. Σκούρτης Χρίστος, Βιβλίον Βασάνον και Πιοιμάτον της Ρωσίας και της Μικράς Ασίας
4.4. Φαρσακίδης Γιώργος, Η πρώτη πατρίδα
4.5. Φωστίνης Παντελεήμων, Ο Ελληνικός στρατός στη Ρωσσία
4.6. Πεπονής Ιωάννης Αναστ., Νικόλαος Πλαστήρας, Στα γεγονότα, 1909-1945
4.7. Επίσημοι ανακοινώσεις: Η εις Ρωσσίαν Ελληνική εκστρατεία - Περιγραφή του Μπολσεβικισμού, Ακρόπολις, 10 Απριλίου 1919
5. Αρχείο Πηνελόπης Δέλτα Δ', Εκστρατεία στη Μεσημβρινή Ρωσία, 1919: Κείμενα Κωνσταντίνου Μανέτα, Κωνσταντίνου Βλάχου, Νεόκοσμου Γρηγοριάδη
6. Αρχείο Πηνελόπης Δέλτα Β', Νικόλαος Πλαστήρας, Εκστρατεία Ουκρανίας 1919
Β. Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Γ. Βοηθήματα
Η εκστρατεία στην Ουκρανία, η πρώτη ελληνική στρατιωτική επέμβαση εκτός των εθνικών συνόρων, αποτελεί κομβικό σημείο της περιόδου από τους Βαλκανικούς πολέμους ως τη Μικρασιατική καταστροφή (1912-1922). Αν οι στρατιωτικές επιχειρήσεις μέχρι τη λήξη του Α' Παγκόσμιου πολέμου (1918) πρόσφεραν εδάφη στην ελληνική επικράτεια και στήριξαν τη Μεγάλη Ιδέα των δύο ηπείρων και πέντε θαλασσών, με την πεποίθηση πως η Ελλάδα θα καταλάμβανε την έκταση και τον ρόλο περιφερειακής δύναμης στα Βαλκάνια και στη Μέση Ανατολή, η χειμερινή αποστολή ελληνικών δυνάμεων στην Ουκρανία εναντίον των Μπολσεβίκων κατέληξε σε αλλεπάλληλες ήττες και καθόρισε την αρχή του τέλους των φιλοδοξιών για την ελληνική επέκταση στην Ανατολή.
Παρά τη σημασία και τις συνέπειες εκείνης της ολοκληρωτικής αποτυχίας, η εκστρατεία στην Ουκρανία αποτελεί ανεξερεύνητο έδαφος στην ελληνική ιστορία των αρχών του 20ού αιώνα. Απουσιάζουν έτσι σημαντικά στοιχεία για την εκτίμηση των πολιτικών αποφάσεων, του ισχυρού (αν και συγκαλυμμένου τότε) διχασμού μεταξύ του θρόνου και του Βενιζέλου, των γεωπολιτικών ανταγωνισμών Γαλλίας και Μεγάλης Βρετανίας, της προτίμησης εντέλει των Συμμάχων προς το νέο τουρκικό κράτος.
Το κείμενο του στρατηγού Νίδερ, μοναδικό ντοκουμέντο στην ελληνική βιβλιογραφία, προσφέρει πλήρη εικόνα εκείνης της εκστρατείας -η οποία διήρκεσε μόλις έξι μήνες- και υπογραμμίζει την προχειρότητα της προετοιμασίας της. Περιγράφει με αμεροληψία τα γεγονότα, τις σχέσεις, τις αποφάσεις, τις δράσεις των πολιτικών και στρατιωτικών πρωταγωνιστών και τις εξελίξεις μιας εκστρατείας που υπήρξε το προοίμιο της Μικρασιατικής καταστροφής, με αποτέλεσμα την πολιτική, οικονομική και κοινωνική απαξία της χώρας. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Περιεχόμενα Πρόλογος
Εισαγωγή
Κ. Νίδερ: Η ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ΟΥΚΡΑΝΙΑΣ
Α. ΤΑ ΠΡΟΗΓΗΘΕΝΤΑ ΑΠΟ ΤΗΣ ΙΔΡΥΣΕΩΣ ΤΟΥ Α' Σ.Σ. Περίοδος 1914-1918
Ίδρυσις - Εκπαίδευσις - Επιστρατεύσεις - Επιχειρήσεις Στρυμώνος
Β. Η ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ΟΥΚΡΑΝΙΑΣ
Εισαγωγή. Περιληπτική ανασκόπησις της ιστορίας του Ρωσικού Έθνους από μιας χιλιετηρίδας και εντεύθεν. Τα αίτια της κοινωνικής επαναστάσεως
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Α'
Διάσπασις του Μακεδονικού μετώπου. Αίτια της εις Ουκρανίαν συμμαχικής στρατιωτικής επεμβάσεως - Απόβασις των Γάλλων εις Οδησσόν - Στρατιωτικαί δυνάμεις των Μπολσεβίκων - Κέντρα οργανώσεως και εκπομπής αυτών
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Β'
Συμμαχικαί αντιλήψεις επί της ελληνικής συμμετοχής - Συζήτησις εν τη Ελληνική Βουλή. Προπαρασκευή και οργάνωσις των μονάδων του Α' Σώματος Στρατού - Αναχώρησις δι' Ουκρανίαν των πρώτων τμημάτων και διάθεσις αυτών εις διαφόρους τομείς - Η εν Οδησσώ κατάστασις - Παρατηρηθείσαι ανωμαλίαι κατά την μεταφοράν των τμημάτων του Α' Σώματος Στρατού
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Γ'
Επιχειρήσεις Χερσώνος [και Νικολάϊεφ]
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Δ'
Επιχειρήσεις Μπερεζόβκας - Αι εν Σέρμπκα μάχαι
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ε'
Ο αγών εις Μπολ Μπουγιαλίκ - Αι διαβάσεις του Τιλιγκούλ - Εξέλιξις των περί την Οδησσόν επιχειρήσεων
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΣΤ'
Αναχώρησις [Υποστρατήγου Νίδερ] εξ Ελλάδος - Εντολή και αρχική ενέργεια του Διοικητού του Α' Σώματος Στρατού - Εγκατάλειψις της Οδησσού - Αποχώρησις του συμμαχικού στρατού εις Βεσσαραβίαν
Ονομαστικός κατάλογος φονευθέντων αξιωματικών και οπλιτών κατά μονάδας
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ζ'
Αι εν Κριμαία επιχειρήσεις
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Η'
Παραμονή των ελληνικών στρατευμάτων εις Βεσσαραβίαν και Ρουμανίαν - Άμυνα του Δνειστέρου - Αποχώρησις και μεταφορά εις Μικράν Ασίαν
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Α. Πηγές
1. Πρακτικά Ελληνικής Βουλής - Συνεδρίαση της 14ης/29ης Νοεμβρίου 1918
2. Αίτια της εκστρατείας - Απόφαση επέμβασης
2.1. Πέτρος Καρακασσώνης, Ιστορία της εις Ουκρανίαν και Κριμαίαν υπερπόντιου ελληνικής εκστρατείας τω 1919
2.2. Δημήτριος Βακάς, Μεγάλη Ελλάς, Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ως Πολεμικός Ηγέτης
2.3. Γενικόν Επιτελείον Στρατού - Διεύθυνσις Ιστορίας Στρατού, Το ελληνικόν εκστρατευτικόν σώμα εις μεσημβρινήν Ρωσίαν (1919)
3. Ο Τύπος: Ανταποκρίσεις - Αρθρογραφία
3.1. Η κατάσταση στη Ρωσία (Ιούλιος 1918 - Φεβρουάριος 1919)
3.2. Η εκστρατεία στην Ουκρανία (Νοέμβριος 1918 - Ιούνιος 1919)
3.3. Ελληνικές επιδιώξεις (Μάρτιος 1918 - Μάιος 1919)
3.4. Περί Κωνσταντινούπολης και Τουρκίας (Ιανουάριος - Μάρτιος 1919)
4. Μαρτυρίες
4.1. Αλεξόπουλος Σωτήριος, Το Ημερολόγιο του Εύζωνα Χρήστου Δ. Αλεξόπουλου
4.2. Καραγιάννης Χρήστος, Η ιστορία ενός στρατιώτη (1918-1922)
4.3. Σκούρτης Χρίστος, Βιβλίον Βασάνον και Πιοιμάτον της Ρωσίας και της Μικράς Ασίας
4.4. Φαρσακίδης Γιώργος, Η πρώτη πατρίδα
4.5. Φωστίνης Παντελεήμων, Ο Ελληνικός στρατός στη Ρωσσία
4.6. Πεπονής Ιωάννης Αναστ., Νικόλαος Πλαστήρας, Στα γεγονότα, 1909-1945
4.7. Επίσημοι ανακοινώσεις: Η εις Ρωσσίαν Ελληνική εκστρατεία - Περιγραφή του Μπολσεβικισμού, Ακρόπολις, 10 Απριλίου 1919
5. Αρχείο Πηνελόπης Δέλτα Δ', Εκστρατεία στη Μεσημβρινή Ρωσία, 1919: Κείμενα Κωνσταντίνου Μανέτα, Κωνσταντίνου Βλάχου, Νεόκοσμου Γρηγοριάδη
6. Αρχείο Πηνελόπης Δέλτα Β', Νικόλαος Πλαστήρας, Εκστρατεία Ουκρανίας 1919
Β. Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Γ. Βοηθήματα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου