Γ ΜΕΡΟΣ -Ι. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ-ΤΡΑΓΙΚΑ ΑΓΝΩΣΤΟΣ,ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΑ ΕΠΙΚΑΙΡΟΣ.

«Η συμβολή του Ιωάννη Καποδίστρια στην Ελληνική Επανάσταση και την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους.Του Ανδρέα Κούκου

(Ο Κ, Ανδρέας Κούκος είναι Νομικός-Καθηγητής Σχολής Εθνικής Αμύνης-Ταξχο ε.α.-Πρόεδρο Εταιρείας Μελέτης Έργου Ιωάννη Καποδίστρια)

^{Ο ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ ΣΤΗ ΒΙΕΝΝΗ}

''Τι κάνει λοιπόν στη Βιέννη;

 Ιδρύει την «Εταιρεία των φίλων των Μουσών» (Φιλόμουσος Εταιρεία της Βιέννης), συνέχεια ή αντίγραφο της Φιλόμουσου Εταιρείας της Αθήνας (1813) που ήταν υπό αγγλική επιρροή και με φαινομενικό σκοπό τη συλλογή και διατήρηση των αρχαιοτήτων. Επίτροπος της Εταιρείας της Αθήνας στην Βιέννη ήταν ο Αρχιμανδρίτης Άνθιμος Γαζής, ο οποίος είχε γνωριστεί με τον Καποδίστρια από το 1811.

 Ο Καποδίστριας προτείνει στον Τσάρο Αλέξανδρο Α΄ να βοηθήσει στην ίδρυση της Εταιρείας που θα έχει σκοπό την παροχή βοήθειας μέσω υποτροφιών σε άπορους νέους Έλληνες «διψώντας παιδείας».

Μέλη της Φιλομούσου Εταιρείας έγιναν πολλοί λόγιοι της Βιέννης όπως ο Άνθιμος Γαζής, ο Μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας Ιγνάτιος, ο Γεώργιος Σταύρος, ο Αλέξανδρος Στούρτζας κ.α.. 

Η Εταιρεία σε ελάχιστο χρόνο εξαπλώνεται σε όλα τα σημεία του Αυστριακού Κράτους.  Εγγράφονται μέλη με μεγάλες εισφορές όλοι οι ευγενείς και οι Βασιλείς στο Συνέδριο της Βιέννης ακόμα και ο ίδιος ο Μέτερνιχ.

Αργότερα που ο Καποδίστριας επιστρέφει στην Ρωσία ως Υπουργός των Εξωτερικών, εξαπλώνεται και εκεί με υπεύθυνο τον Ιωάννη Δομπόλη, φίλο και συνεργάτη του.  Είναι αυτός που αφήνει ένα μεγάλο ποσό από την περιουσία του για να ιδρυθεί το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Σήμερα,που συμπληρώνονται όμως επίσης 200 χρόνια από την έκδοση του Περιοδικού «Λόγιος Ερμής»,έχετε υποχρέωση εσείς οι Έλληνες της Βιέννης να μην ξεχνάτε τον Ιδρυτή του και Μεγάλο Διδάσκαλο του Γένους Άνθιμο Γαζή που πέθανε πάμπτωχος και ξεχασμένος από την Πατρίδα του στη Σύρο το 1828.

Η μόρφωση των φτωχών νέων λοιπόν, είναι ο βασικός στόχος της Φιλομούσου Εταιρείας.  Όμως πίσω απ’ αυτόν ήταν η μείωση της βρετανικής επιρροής.  Η κατάσταση πλέον ελέγχεται πάλι από τον ίδιο τον Καποδίστρια  και τους συνεργάτες του.

Χαρακτηριστικές είναι οι πληροφορίες που δίνει η Ρωξάνδρα Στούρτζα στα Απομνημονεύματά της:

  «Το πιο σπουδαίο αποτέλεσμα ήταν ότι υπενθυμίσαμε στη συγκεντρωμένη στη Βιέννη Επίσημη Ευρώπη την ύπαρξη ενός δυστυχούς έθνους, που στέναζε κάτω από το βάρβαρο ζυγό, που το ευγενές του όνομα είχε χαραχθεί βαθιά στο πέρασμα των αιώνων και που ζητούσε εναγωνίως να λάβει πάλι τη θέση που δικαιωματικά του ανήκε, μέσα στις τάξεις του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού…».

Οι σκοποί είναι καθαρά πολιτικοί.  Τίθεται έμμεσα Ελληνικό Ζήτημα.  Θέτει το Ελληνικό Ζήτημα σ’ ένα μεγάλο Συνέδριο. «Ελληνικόν Έθνος υπάρχει».  Η συνέχεια της μεγάλης στρατηγικής του σε πλήρη εξέλιξη.  

 Ο Μέτερνιχ υποψιάζεται τα βαθύτερα πολιτικά κίνητρα του Καποδίστρια και θέτει υπό αυστηρή παρακολούθηση τα μέλη της Φιλομούσου Εταιρείας.

Διάσπαρτα τα αυστριακά αρχεία από τις εκθέσεις της Αστυνομίας.  Έτσι ο Καποδίστριας αναγκάζεται να μεταφέρει την έδρα της στο Μόναχο.

Η μελέτη πολλών εκθέσεων, εγγράφων, υπομνημάτων που σώζονται στα αυστριακά αρχεία και είναι ανέκδοτα  ακόμα, με οδηγεί να εξετάσω με προσοχή την παράλληλη ίδρυση μίας άλλης Εταιρείας της  Φιλικής Εταιρείας που ιδρύεται περίπου τον ίδιο χρόνο στην Οδησσό της Ρωσίας.  Αλλά έχουμε  και άλλες μυστικές  εταιρείες που είναι επίτιμο μέλος ο Ιωάννης Καποδίστριας, οι οποίες ιδρύονται στη  Ρωσία  και με τις οποίες καλύπτει τη δράση της Φιλικής Εταιρείας. 

 Άξιο ερεύνης επίσης, το τρίγωνο - ας μου επιτραπεί η έκφραση - Ρωξάνδρα Στούρτζα - Αλέξανδρος Υψηλάντης - εξάδελφός της - Ιωάννης Καποδίστριας.  Ας μην επεκταθούμε όμως!

Αξίζει όμως να αναφέρω εδώ ένα έγγραφο που περιλαμβάνει την  αναφορά του Ταγματάρχη της Εθνοφρουράς Ιωσήφ Τσερβένκα προς την Αυστριακή Καγκελλαρία με ημερομηνία 13 Φεβρουαρίου 1816.Το έγγραφο αυτό είναι μέρος της πολυετούς έρευνας του Ομότιμου Καθηγητού στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης Κου Πολυχρόνη Ενεπεκίδη.

Ο Τσερβένκα παρακολουθεί τις κινήσεις της Φιλόμουσου Εταιρείας, καταγράφει συνομιλίες με μέλη της και αναφέρει ότι στόχος του Καποδίστρια μελλοντικά είναι η Απόλυτη Πολιτική Αυτονομία της Ελλάδος.  Αναφέρει ο Τσερβένκα στο σημαντικότατο αυτό έγγραφό του τα παρακάτω: 

« Η Ελλάς πρέπει, κατά τον Καποδίστριαν, να κηρυχθή ομοφώνως υφ’όλων των Δυνάμεων χώρα αφιερωμένη αποκλειστικώς και μόνον εις τας επιστήμας και την Διαφώτισιν του ανθρώπινου γένους, το έδαφός της να κηρυχθή εκ των έξω απρόσβλητον, εσωτερικώς δε να κρατηθή μακρα̃ν πάσης ξένης αναμίξεως, τέλος οφείλει η Ελλάς να κηρυχθή δι’όλην την ανθρωπότητα κράτος ιερόν».  Και καταλήγει: «… δημιουργούσα κατ’αυτόν τον τρόπον μίαν δι’ολόκληρον την ανθρωπότηταν σωτήριαν ισορροπίαν. 

Μία άλλη ουδετερότητα έξω απ’ αυτήν που πέτυχε για την Ελβετία σκεφτόταν για την Ελεύθερη Ελλάδα ο Καποδίστριας.  Παγκόσμιο Κέντρο Σοφίας και Γραμμάτων. Αυτό το έγγραφο δείχνει όμως και πώς ο Μέτερνιχ και οι συνεργάτες του είχαν αποκρυπτογραφήσει επιτυχώς το χαρακτήρα αυτού του ανθρώπου.Παρ΄όλα αυτά το συγκεκριμένο έγγραφο εκφράζει τις προσωπικές απόψεις του συγγραφέα.

Το 1814 ίδιο έτος με τη Φιλόμουσο, ιδρύεται και μια άλλη Εταιρεία η Φιλική Εταιρεία.  Τι συμβαίνει;  Δύο παράλληλες εταιρείες;

Ένας Ρώσος  Ιστορικός  μου εκμυστηρεύεται τα εξής:  

 «Μα δεν καταλαβαίνεις;  ΟΙ Εταιρείες είναι δύο,αλλά ο σκοπός της δημιουργίας τους είναι ουσιαστικά ο ίδιος».

Και δικαιώνεται ο Ιστορικός με το συνεχές εταιρικό παιχνίδι που παίζεται τα επόμενα χρόνια.   

Στις 5 Φεβρουαρίου 1815 σε απόρρητη αναφορά της Αυστρ. Αστυνομίας αναφέρονται τα λεγόμενα του Καποδίστρια σε Έλληνες της Βιέννης: 

  «Η Εταιρεία θα εξαπλωθεί και σιγά-σιγά  θα μπορέσει η Ελλάς να εγερθεί.  Το Έθνος είναι πάντοτε το αυτό και δεν αναπνέει παρά την ελευθερίαν.  Έλληνες σκλάβοι δεν υπάρχουν εκτός από εκείνους των Πριγκηπονήσων, απέναντι της Κωνσταντινούπολης, οι Φαναριώται.  

 Αυτοί οι  αξιολύπητοι που θέλουν να πλουτίσουν και ν’ ανέβουν και καταλήγουν να χάσουν το κεφάλι τους όταν γίνουν ισχυροί.  Οι άλλοι Έλληνες των Βουνών είναι ένα άλλο είδος ανθρώπων και ακριβώς εις αυτούς στηρίζεται και απευθύνεται το εν Αθήναις Λύκειον της Εταιρείας των Φιλομούσων».

Ας αφήσουμε όμως για λίγο τις Εταιρείες.   

Μετά τη λαμπρή του παρουσία στη Βιέννη και κάνοντας υπέρβαση 10-15 διπλωματικών βαθμών ο Τσάρος Αλέξανδρος διορίζει τον Καποδίστρια Υπουργό των Εξωτερικών της Ρωσίας τέλος του 1815 –αρχές του 1816. 

Τεράστιο το έργο του στη συνέχεια. Ουσιαστικά αναδιοργανώνει μία νεκρή διπλωματική υπηρεσία που κινείται ασυντόνιστα από το 1802-1803 που ιδρύθηκε. Διπλωματικά αρχεία, Επετηρίδα Ρώσων Διπλωματών, ανακοινώσεις στις εφημερίδες της εποχής,Γραφείο Τύπου ΥΠΕΞ,καινοτομίες πρωτόγνωρες για την εποχή  που διανύουμε.

Εμποδίζει το Μέτερνιχ με τους νέους συμμάχους του τους Άγγλους να επιβάλει τα σχέδιά του.

Συνεχή Συνέδρια: Άαχεν, Τροππάου. Κάρλσμπαντ, Λάυμπαχ. Σ’ αυτά αναδεικνύεται το τεράστιο Ευρωπαϊκό του όραμα.

Ένας μαθηματικός τρόπος σκέψης προσαρμοσμένος στη διπλωματία, είναι ο τρόπος που πετυχαίνει τις περισσότερες φορές το σκοπό του.

Η μεγάλη δραστηριότητα που ανέπτυξε τότε, ο Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας ενόχλησε τον γνωστό μας σύγχρονο Πολιτικό και Ιστορικό Henry Kissinger που ειρωνικά τον αποκαλεί : 
 «συνταγματικό διαιτητή της Ευρώπης».Γιατί ενοχλείται από τη δράση του Ιωάννη Καποδίστρια τόσο ο «μεγάλος Kissinger »? Φοβάται μήπως βρεθούν πολιτικοί στη «Γηραιά Ήπειρο» και ακολουθήσουν το παράδειγμά του? Με προβληματίζει ιδιαίτερα η εχθρική στάση του τέως   Αμερικανού Υπουργού Εξωτερικών.

Ας επιστρέψουμε όμως στη Ρωσία όπου η Φιλική Εταιρεία αλλά και η Φιλόμουσος  συνεχίζουν τη δράση τους ανενόχλητες από την Τσαρική Αστυνομία.  

Πώς είναι δυνατόν, έξι χρόνια να μην έχουμε ούτε μία σύλληψη?

 Παρ΄ όλα αυτά ο Καποδίστριας βρέθηκε σε εξαιρετικά λεπτή θέση όταν του προσφέρθηκε η Ανώτατη Αρχή της Φιλικής Εταιρείας. Αποφάσισε λοιπόν να δράσει, όπως απαιτούσαν οι περιστάσεις, δηλαδή με δύο πρόσωπα, ως Ιανός: από τη μία πλευρά έμενε ο άψογος Υπάλληλος του Αυτοκράτορα και από την άλλη, χωρίς να ζημιώνει καθόλου τον Τσάρο, παρέβαινε τις εντολές του. Ήταν ένα πολύπλοκο παιχνίδι που παιζόταν σε πολλά επίπεδα.

Κατά τον ιστορικό κ.Σπύρο Καββαδία, λόγιο της Ζακύνθου, «όλοι γνώριζαν τα πάντα». Όλο το παιχνίδι παιζόταν σε παραλλαγές των δεδομένων, σε παραπληροφόρηση. 

Η Φιλική σ’ αυτό διέπρεψε και πέτυχε το σκοπό της. Ο Καποδίστριας γνώριζε και επανειλημμένα συγκάλυψε την ύπαρξή της και προστάτεψε κορυφαία μέλη της και την όλη οργάνωσή της με προσωπικές παρεμβάσεις προς το Ρώσο Αυτοκράτορα.

Μην ξεχνάτε κάτι, ότι μιλάμε για τον Υπουργό Εξωτερικών της Ρωσίας.  Ο κύριος λόγος της άρνησής του σχετικά με την πρόταση να αναλάβει αρχηγός της Φιλικής Εταιρείας ήταν η διορατικότατη προμάντευσή του, πως αν αποδεχόταν την αρχηγία της Επαναστάσεως θα καταδίκαζε εκ των προτέρων σε αποτυχία τον Ελληνικό Αγώνα που θα εμφανιζόταν ως ρωσική επιχείρηση και θα προκαλούσε έτσι αμέσως την εχθρότητα και την αντίδραση των αντίζηλων της Ρωσίας Ευρωπαϊκών δυνάμεων. 

 Έτσι θα αποκλειόταν και η μετέπειτα Ρωσική επέμβαση υπέρ των Ελλήνων.  Εξ άλλου πίστευε, ότι επιβαλλόταν όσο ποτέ να διατηρήσει την υψηλή θέση του στη Ρωσική Κυβέρνηση, ώστε από αυτή να υπηρετήσει το Έθνος, που θα εισερχόταν σε αγώνα κρίσιμο για την ιστορική του ύπαρξη.  

 Αυτή τη θέση θέλει να έχει όταν ξεσπάσει η Ελληνική Επανάσταση.  Ωθεί τον Αλέξανδρο Υψηλάντη ν’ αναλάβει την αρχηγία. 

Μην ξεχνάμε τέσσερα,  κατά τη γνώμη μου, βασικά στοιχεία:

·       Το 1819 ο Ιωάννης Καποδίστριας παίρνει έκτακτη άδεια από τον Τσάρο για να επισκεφθεί τον άρρωστο πατέρα του στην Κέρκυρα.  Ξαφνικά και ενώ είναι στη Κέρκυρα,  συγκεντρώνονται  εκεί όλοι οι μεγάλοι Οπλαρχηγοί.  Κανείς δεν γνωρίζει τι ειπώθηκε στις μεταξύ τους συζητήσεις.

·       Ο Γεώργιος Σταύρος, εξ απορρήτων του Αλή-Πασά, παίζει σημαντικό ρόλο στην Επανάσταση του Αλή-Πασά κατά του Σουλτάνου, πείθοντάς τον ότι οι Έλληνες Οπλαρχηγοί θα τον βοηθήσουν.  Ο Αλή-Πασάς γνώριζε φυσικά την ύπαρξη της Φιλικής Εταιρείας.

·       Από τη μελέτη μου στα Ρωσικά αρχεία συμπεραίνω ότι υπήρχαν κρυφές χρηματοδοτήσεις που διακινούνταν μέσω του Ιωάννη Καποδίστρια για την ίδρυση σχολείων στην Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα, ενώ τα χρήματα αυτά μετατρέπονταν σε όπλα και ίδρυση παραρτημάτων της Φιλικής Εταιρείας.

·   

    Δύο πράκτορες της Φιλικής Εταιρείας, ο Γαλάτης και ο Καμαρινός, άνθρωποι που δεν κρατούσαν τα μυστικά της Φιλικής Εταιρείας, χαρακτηρίζονται ιδιαίτερα επικίνδυνοι και μετά τη συνάντηση με τον ΥΠΕΞ της Ρωσίας, δολοφονούνται στον Ελλαδικό χώρο από άλλους Φιλικούς.

Και γι’ αυτούς που αναρωτιούνται ακόμα και πιστεύουν ότι ο Καποδίστριας πολέμησε την Φιλική Εταιρεία αναφέρω ότι ο στενότατός του κύκλος στην Αγία Πετρούπολη, ήταν μυημένοι στην Φιλική Εταιρεία:  Αναφέρω δύο ονόματα, Κωνσταντίνος Καντιώτης, Ιδιαίτερος Γραμματέας και εξ απορρήτων του και Πέτρος Ηπίτης, στενότατος φίλος του. ΄΄ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ 

ΤΟ Α ΜΕΡΟΣ ΕΔΩ 

ΤΟ Β ΜΕΡΟΣ ΕΔΩ 

Σ