ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ

“Οπτικοακουαστικό ντοκουμέντο. Η ιστορία της Ευαγγελίας Κουτσαντώνη – Αϊβάζογλου που έχασε 23 άρρενες συγγενείς στην Μικρασιατική Καταστροφή“.

Τετάρτη 30 Ιανουαρίου 2013

Η ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ ΜΕΤΑ ΤΗΝ Μ. ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ …

(Του Απόστολου Παπαγιαννόπουλου0

ΕΝΟΣ ΚΑΚΟΥ ΜΥΡΙΑ ΕΠΟΝΤΑΙ :

30.1.1923 :

Στο εθνικό δράμα της Μικρασιατικής Καταστροφής του ΄22 , το οποίο οι ιστορικοί και οι αναλυτές αξιολογούν χωρίς να υπερβάλλουν ότι υπήρξε αντίστοιχο σε σημασία και συνέπειες με την πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1453 , προστέθηκαν στη συνέχεια πολλά δυσάρεστα για να δικαιωθεί απόλυτα η ρήση «Ενός κακού μύρια έπονται»…


Στις 30 Ιανουαρίου 1923 , στα πλαίσια των διαβουλεύσεων για την υπογραφή Συνθήκης στη Λωζάννη μεταξύ της ταπεινωμένης Ελλάδας και της Τουρκίας του Κεμάλ , τέθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας θέμα «ανταλλαγής» πληθυσμών μεταξύ δύο χωρών προκαλώντας γενική κατακραυγή σε ολόκληρο τον κόσμο .

 Και αυτό χωρίς καν να ερωτηθούν ή να εκφράσουν παρόμοια επιθυμία για ξεριζωμό και μετακίνηση οι εκατοντάδες χιλιάδες των προσφύγων κυρίως της ελληνικής πλευράς που ενδόμυχα ήλπιζαν πως η «στοργική» Ευρώπη των Μεγάλων Δυνάμεων και η Κοινωνία των Εθνών θα φρόντιζαν να επανέλθουν ή να παραμείνουν στις προγονικές τους εστίες …

Όμως οι ελπίδες αυτές γρήγορα αποδείχθηκαν φρούδες και μετά από αλλεπάλληλες επαφές και συζητήσεις σε διμερές επίπεδο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας προχώρησε σε στάδιο εφαρμογής η πρόταση του εκπροσώπου της Κοινωνίας των Εθνών δρα Νάνσεν για την ανταλλαγή πέραν των αιχμαλώτων πολέμου και γηγενών πληθυσμών διαφορετικής εθνικότητας . Και η Ελληνική

Αντιπροσωπία με επικεφαλής τον Ελευθέριο Βενιζέλο , μην έχοντας άλλη λύση , αναγκάστηκε εκ των πραγμάτων να υπογράψει τη Σύμβαση περί υποχρεωτικής ανταλλαγής των πληθυσμών αφού η τουρκική αντιπροσωπία με κανένα τρόπο δεν δεχόταν την επαναπατρισμό των Ελλήνων προσφύγων στη Μικρά Ασία.

Σύμφωνα με τη μοναδική αυτή στην παγκόσμια Ιστορία Σύμβαση 1.290.000 ΄Ελληνες εγκατέλειψαν οριστικά τις εστίες τους στη Μικρά Ασία και στον Πόντο και έγιναν πρόσφυγες στην Ελλάδα , ενώ 480.000 συνολικά Τούρκοι αναγκάστηκαν να φύγουν από την Ελλάδα και να πάνε στην Τουρκία …

Ο μεγάλος ΄Ελληνας συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης , ο οποίος έζησε από κοντά το μικρασιατικό δράμα, στο μυθιστόρημά του «Οι αδελφοφάδες» να πως περιγράφει τη δραματική κατάσταση που ακολούθησε την υπογραφή της Συνθήκης Ανταλλαγής πληθυσμών το 1923 στους καταυλισμούς των Ελλήνων προσφύγων και στα ελληνικά χωριά στην ίδια την Τουρκία :
«…΄Ολοι οι ΄Ελληνες στην Ελλάδα , όλοι οι Τούρκοι στην Τουρκία ! … θρήνος σηκώθηκε μέσα στο χωριό… Δύσκολα, δύσκολα πολύ, μαθές, ξεκολνάει η ψυχή από τα γνώριμά της νερά κι από τα χώματα. Μας ξεριζώνουν !.. Ανάθεμα στους αίτιους !...Σήκωσε ο λαός τα χέρια στον ουρανό, σήκωσε βουή μεγάλη…»
Ο προσφυγικός Μικρασιατικός Ελληνισμός κατέφυγε στη «Μητέρα πατρίδα» Ελλάδα όπου , παρόλο ότι η υποδοχή δεν ήταν η πρέπουσα , μπόρεσε και ξεπέρασε τις τεράστιες δυσκολίες και διέπρεψε για να αποτελεί σήμερα ένα εκλεκτό κομμάτι του ελληνικού πληθυσμού στη χώρα .

Όμως οι Μικρασιάτες πρόσφυγες γρήγορα απέρριψαν τον χαρακτηρισμό για τις πατρίδες τους «Χαμένες Πατρίδες». Τις ονόμασαν «Αλησμόνητες Πατρίδες» τις οποίες ουδέποτε πρόκειται να ξεχάσουν και αυτοί και τα παιδιά τους …

Παρασκευή 25 Ιανουαρίου 2013

Το Κιλκίς την επόμενη μέρα της μεγάλης μάχης

Ο συγγραφέας του Βιβλίου ΄΄Χρονικό του Κιλκίς 1913-1940 ΄΄ που θα κυκλοφορήσει την άνοιξη, κ. Θανάσης Βαφειάδης μας έστειλε δύο σπάνιες κάρτ ποστάλ από τη μάχη του Κιλκίς και ένα εξαιρετικό απόσπασμα του βιβλίου που αφορά την εικόνα και τα γεγονότα που συνέβαιναν στην πόλη, την επόμενη ημέρα από την απελευθέρωση της.
Τον ευχαριστούμε.
Α.Κ

΄΄Χρονικό του Κιλκίς 1913-1940 ΄΄

Προδημοσίευση
 

Τ

ο πρωί της 22ας Ιουνίου οι άνδρες του γενικού στρατηγείου κινούνταν με αυτοκίνητα προς το σιδηροδρομικό σταθμό του Σαρηγκιόλ, όπου το στρατηγείο μετέθεσε την έδρα του. Η μετάθεση αυτή είχε προβλεφθεί από την ημερήσια διαταγή που εκδόθηκε το βράδυ της 21ης Ιουνίου, η οποία κατέληγε με τις λέξεις: «Έδρα του στρατηγείου μου αύριον ο σιδηροδρομικός σταθμός Σαρηγκιόλ – Κιλκίς».

Η κάθοδος από τα υψώματα του Δαουτλή προς την κοιλάδα του Γαλλικού θύμιζε το προ 10 μηνών σκηνικό της καθόδου από τα στενά της Μελούνας προς την πεδιάδα της Ελασσόνας. Υπήρχε όμως η διαφορά των συναισθημάτων που δημιούργησε η πρώτη νίκη του Α’ βαλκανικού σε σχέση με την πρώτη νίκη του Β’ βαλκανικού πολέμου.
 
Τότε η νίκη συνοδεύτηκε με ένα αίσθημα αγωνίας για την εξέλιξη του πολέμου. Τώρα υπήρχε μια αισιοδοξία, που την ενίσχυε ακόμη περισσότερο η σύγκριση των οχυρώσεων του Σαραντάπορου με τις απόρθητες οχυρώσεις του Κιλκίς.
 
«Εβλέπομεν αυτούς τους δαμασθέντας λόφους», έγραψε ο Θ. Κωνσταντινίδης, «θεμέλια ακλόνητα της Μεγάλης Ελλάδος».
 
Αρχείο Θ.Βαφειάδη
Ο ίδιος περιέγραψε τη διαδρομή μέσα από το πεδίο της μάχης, που έφερε τα σημάδια της τιτάνιας τριήμερης σύγκρουσης: «Εις τον δρόμον, καθώς εκινούμεθα αυτοκινητούντες ή έφιπποι βραδέως, επάνω εις αγρούς, εις κοίτας ποταμών και χειμάρρων, κάποτε εις πρόχειρον κατάστρωμα οδού, ηδυνάμεθα να παρατηρώμεν ανέτως τον τόπον του τριημέρου πολεμικού δράματος.
Αν είχεν αφήσει κάπου ίχνος ζωής εις την μοιραίαν αυτήν έκτασιν ο πόλεμος, το κατεκαυσεν η πυρκαϊά. 
Ακόμη και η γη εφλέγη. Αγροί αθέριστοι, άλλοι μισοθερισμένοι, από τους οποίους είχε διώξη ο φοβερός Άρης βιαστικούς και φοβισμένους τους ανθρώπους πετώντας μιαν αξίνην εδώ, ένα δρέπανον παρέκει, δέματα χόρτου πυρίκαυστα, κυκλωμένα από μαύρην τέφραν, οι θάμνοι ακόμη καψαλιασμένοι, όλα μέσα και γύρω μελανά εις την καταστροφήν του πυρός.
 Τα χωρία εκαίοντο ακόμη εις τους τοίχους των έως εις τας ρίζας των προς το έδαφος και απέναντι εμαντεύομεν αθλίαν την πόλιν του Κιλκίς, αφανή σχεδόν υπό τα νέφη του καπνού, εις τα οποία εδώ κι εκεί έγραφον παραδόξους γραμμάς σκοτεινής ερυθρότητος αι ασθενείς φλόγες, η τελευταία πνοή και της ζωής των αψύχων ακόμη, η οποία έσβυνεν εκεί κάτω.

Ταχύσκαπτα προχώματα ήσαν παντού όπου διηρχόμεθα και κάπου, μέσα ή εγγύς εις αυτά, ωραίοι νεκροί ιδικοί μας ή Βούλγαροι απελάμβανον υπό τον κοινόν ακηλίδωτον ήλιον την μακαριότητα της αθανασίας.
 Η κιτρινοπράσινος θέα της σειράς των υψωμάτων εχωρίζετο παντού από το πλήθος των γαιοχρόμων χαρακωτικών γραμμών, εις τας κορυφάς και εις τας κλιτύας. Υψηλότερα, πλησιέστερον προς την πόλιν, ιδού αι μεγάλαι ημιμόνιμαι οχυρώσεις.


Αρχείο Θ.Βαφειάδη
Το επιτελείον δεν τις εφαντάζετο τόσον τελείας, τόσον ισχυράς, τόσον πολλάς. Δέκα πέντε περίφρακτοι περιβολαί, με αναβαθμούς εις το ύψος του ορθίως πυροβολούντος, μετά συγκοινωνιών κεκαλυμμένων δι’ εκάστην περιβολήν και μεταξύ των.

 Πυροβολεία κεκαλυμμένα επίσης μετά κρυπτών υπογείων και εμπρός και γύρω, πυκνόν χαρακωτικόν δίκτυον, από του απλουστέρου ταχυσκάπτου μέχρι του τελειοτέρου τύπου της χαρακωτικής.

Η σκαπάνη είχε εργασθή επιμόνως και στερρώς εκεί επάνω[1]».

          Στο Σαρηγκιόλ οι συνθήκες εγκατάστασης δεν ήταν ικανοποιητικές όπως στη Μπάλτσα, όπου μια ολόκληρη κωμόπολη ήταν στη διάθεση του στρατηγείου. Εδώ δεν υπήρχαν κατάλληλα οικήματα και έτσι ένα διαμέρισμα του σταθμού, αφού συμμαζεύτηκε πρόχειρα, αποτέλεσε την κατοικία του βασιλιά.
 
Ο διάδοχος και οι πρίγκιπες χρησιμοποίησαν ως κατάλυμα ένα βαγόνι της πρώτης θέσης, το οποίο διέθετε ανέσεις δεν τους προστάτευε όμως από την αφόρητη ζέστη κατά το μεσημεριανό ύπνο. Οι άλλοι αξιωματικοί και οι υπασπιστές του βασιλιά τακτοποιήθηκαν σε βαγόνια, σε αντίσκηνα, σε δυο τρία χαμηλά οικήματα και στο κτήριο του σταθμού. Μερικά άδεια κιβώτια οβίδων, που είχαν αφήσει οι Βούλγαροι, ήταν περιζήτητα καθίσματα και ιδανικά τραπέζια φαγητού[2].

          Ο βασιλιάς δεν επισκέφθηκε το Κιλκίς, ακολουθώντας τη συμβουλή του Βενιζέλου, και παρέμεινε στο χωριό περιφερόμενος μεταξύ των στρατιωτών και των χωροφυλάκων. Στις εφημερίδες μάλιστα γράφηκε και ένα ανεκδοτολογικού χαρακτήρα περιστατικό μεταξύ του βασιλιά και ενός χωροφύλακα: «Μετά την μάχην του Κιλκίς ο Βασιλεύς με το επιτελείον του ήλθεν εις Σαρί – γκιόλ, σιδηροδρομικόν σταθμόν του Κιλκίς.
Και ενώ οι άλλοι ησχολούντο να καταστρώσουν την επίπλωσιν του Επιτελείου, η οποία συνέκειτο από ένα τραπέζι με κάνα δυο κουτσά σκαμνιά, τα οποία θα εστεγάζοντο κάτω από μια παράγκα, ο Βασιλεύς ηύρε καιρό να ξεκουρασθή λιγάκι, καθήμενος επάνω στης κάσσες των φυσιγγίων που έτυχαν εκεί δα.
 
Κείνην την ώρα περνούσεν ένας χωροφύλακας με λουστρινένια παπούτσια πολυτελέστατα, μα δυσανάλογα για το πόδι του, αφού το ένα τρίτον τουλάχιστον εφαίνονταν άδειο από πόδι.
 
Αλλά η αντίθεσις των κάτω άκρων του χωροφύλακος μετά των άνω ήτο τρομακτική. Αθλιότης και λύγδα εις το πηλήκιον, το αμπέχωνον και την γυλότταν. Παρισινή κομψότης και στρατηγικός πλούτος εις τα υποδήματα. Άνω των γονάτων σταυρωτής κάτω των γονάτων στρατηγός.

Η Αυτού Μεγαλειότης, που ηννόησε περί τίνος επρόκειτο, επήδηξεν από της κάσσες. Ο χωροφύλακας εστάθη εις προσοχήν.

-Πλιάτσικο είνε αυτά; τον ηρώτησε.

Και ο χωροφύλακας με το χέρι πάντα στο πηλίκιο, απήντησεν αδιστάκτως.

-Ναι μεγαλειότατε.

Ο Βασιλεύς, ευχαριστημένος από την ειλικρινή απάντησι του χωροφύλακα, επροχώρησε χαμογελώντας και ψιθυρίζοντας: Ασφαλώς θα είνε τα παπούτσια του Σαράφωφ…[3]»

          Κιλκίς γιοκ!

          Λίγη ώρα μετά την άφιξη του στρατηγείου στο σταθμό του Σαρηγκιόλ, διατάχθηκε ο ταγματάρχης πυροβολικού Κ. Μαζαράκης – Αινιάν να μεταβεί στο Κιλκίς και να αναλάβει τη στρατιωτική διοίκηση της πόλης. Ο Μαζαράκης πριν αναχωρήσει παρουσιάσθηκε στον βασιλιά. «Να πάτε και να καθαρίσετε την πόλιν», τον διέταξε με πάθος ο Κωνσταντίνος. «Αν έμειναν Βούλγαροι εκεί, να τους πείτε να τσακισθούν να φύγουν. Να τους δώσετε τροφάς και απόσπασμα να τους συνοδεύση».

Η οργή του βασιλιά δεν ήταν αδικαιολόγητη, καθώς το Κιλκίς θεωρούνταν το προπύργιο των Βουλγάρων και η έδρα των πιο σκληρών κομιτατζήδων. Οι κομπασμοί των Βουλγάρων, που με υπερηφάνεια ονόμαζαν το Κιλκίς «Σόφια της Μακεδονίας» και οι πληροφορίες που εμφάνιζαν την πόλη σαν μόνιμο ορμητήριο κατά του ελληνισμού, την έκαναν να μοιάζει σαν κρησφύγετο θηρίων.
 
Να πια ήταν η πιο διαδεδομένη άποψη για τους κατοίκους του Κιλκίς: «Οι ολίγοι εγκάτοικοι Έλληνες της πόλεως, ο εις μετά τον άλλον, όσοι δεν εσφάγησαν, εξεδιώχθησαν εις καταναγκαστικόν εκπατρισμόν και εν έτος προ του πρώτου πολέμου. Δεν υπήρχον πλέον εις την «Σόφιαν της Μακεδονίας» ειμή Βούλγαροι και Τούρκοι. Η βουλγαρική εισβολή του 1912 εσάρωσε και τους Τούρκους μέχρι του τελευταίου δια διωγμού φρικιαστικού. Και το Κιλκίς έμεινε φέουδον και δεσποτάτον των κομιτατζήδων, φωλεά λύκων.
 
 Ο Σανδάσκυ είχε μεταφέρει εκεί τον αιματοβαφή θρόνον του, και δεν είνε υπερβολή ότι εις την πόλιν ήτο επικρατεστέρα η εξουσία των αρχηγών της λεγομένης Μακεδονικής Οργανώσεως, από το κύρος των πολιτικών και στρατιωτικών αρχών. Αυτοί διηύθυνον, αυτοί διέτασσον, διότι δεν ήτο συγκέντρωσις αστική το Κιλκίς αλλά κοινόβιον κομιτατζήδων. Τίμιοι άνθρωποι δεν υπήρχον εκεί μέσα[4]».

          Ο Μαζαράκης δεν μπόρεσε να εκτελέσει τη διαταγή του βασιλιά, γιατί απλούστατα στο Κιλκίς δεν βρέθηκαν κάτοικοι, εκτός από 300 γυναικόπαιδα που στεγάζονταν και περιθάλπονταν στην Καθολική Μονή Καλογραιών. Όλοι οι υπόλοιποι είχαν ακολουθήσει τον ηττημένο βουλγαρικό στρατό και έτσι ο πρώτος αυτός στρατιωτικός διοικητής του Κιλκίς δε βρήκε πόλη για να διοικήσει. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικός ο διάλογος με τον Ιταλό δημοσιογράφο Μακρίνι, που τη μέρα εκείνη βρισκόταν στο Κιλκίς.
 
Ο Μαζαράκης δεχόμενος τα συγχαρητήρια για το αξίωμά του γέλασε και υπενθύμισε την ιστορία του Τούρκου ναυάρχου, ο οποίος είχε διαταχθεί να πλεύσει στη Μάλτα αλλά αφού έχασε τον προσανατολισμό του και περιπλανήθηκε επί μακρόν στα παράλια της βόρειας Αφρικής, έστειλε μήνυμα στην Κωνσταντινούπολη λέγοντας ότι Μάλτα δεν υπάρχει ή όπως έμεινε στην ιστορία η φράση του «Μάλτα γιοκ». «Μου φαίνεται», είπε ο Μαζαράκης, «ότι είνε η περίπτωσις να αναφέρω και εγώ εις το στρατηγείον: Κιλκίς γιοκ».

 



[1] ΕΠΙΣΗΜΟΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ ΤΗΣ ΔΡΑΣΕΩΣ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΔΕΥΤΕΡΟΝ ΠΟΛΕΜΟΝ. ΝΕΑ ΕΛΛΑΣ 7-3-1914.
[2] ΝΕΑ ΕΛΛΑΣ 9-2-1914.
[3] ΤΑ ΠΑΠΟΥΤΣΙΑ ΤΟΥ … ΣΑΡΑΦΩΦ. ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ 3-8-1913.
[4] ΝΑ ΤΣΑΚΙΣΘΟΥΝ ΝΑ ΦΥΓΟΥΝ. ΝΕΑ ΕΛΛΑΣ 8-2-1914.
 

Πέμπτη 24 Ιανουαρίου 2013

Το Χρονικό του Κιλκίς 1913-1940

Είναι ένα καινούργιο βιβλίο του Θανάση Βαφειάδη, που συγκεντρώνει στοιχεία για την ιστορία του Κιλκίς όπου διεξάχθηκαν και οι αγριότερες μάχες των Βαλκανικών πολέμων, με χιλιάδες νεκρούς από όλη την Ελλάδα.

Ο Κωνσταντίνος Καλλάρης ήταν εκεί μαζί με την ΙΙ Μεραρχία που προέλασε πρώτη στο Κιλκίς .
Στο αρχείο του διατήρησε με ευλάβεια το πρώτο τηλεγράφημα που έστειλε στις 21-06-1913 στις  09.40 στο Γενικό Στρατηγείο, αναγγέλλοντας ότι πλέον η πόλη πέρασε στην Ελλάδα.

Το ιστορικό αυτό ντοκουμέντο θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά στις εκδηλώσεις που διοργανώνει ο δήμος Κιλκίς για τον εορτασμό των 100 χρόνων από την απελευθέρωση της πόλης.

Ν.Μ

Το ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΚΙΛΚΙΣ 1913-1940 είναι μια ολοκληρωμένη μελέτη της πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής ιστορίας του προπολεμικού Κιλκίς, η οποία στηρίχθηκε κυρίως στην έρευνα των παλαιών εφημερίδων που περιέχονται στη Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων και στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Ερευνήθηκαν συνολικά 23 εφημερίδες της περιόδου 1913 -1940, από τις οποίες οι 16 εκδίδονταν στην Αθήνα, οι 6 στη Θεσσαλονίκη και 1 στην Πάτρα.

 Η έρευνα στις 250.000 και πλέον ηλεκτρονικές σελίδες που «κατέβασα» στο διάστημα της τριών ετών που διήρκεσε η έρευνά μου απέδωσε ένα εντυπωσιακό υλικό, το οποίο μπορεί πλέον να φωτίσει επαρκώς τις άγνωστες ή τις λιγότερο γνωστές πτυχές της τοπικής μας ιστορίας.

Το ΧΡΟΝΙΚΟ, που θα εκδοθεί μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2013, αποτελείται από δύο τόμους και 1.200 συνολικά σελίδες με σπάνια εικονογράφηση. Μέχρι την έκδοση του δίτομου αυτού έργου για τους επισκέπτες της «Όδευσης» θα υπάρχει προδημοσίευση κάποιων κειμένων του Α’ τόμου ώστε να πάρουν μια «πρόγευση» για το περιεχόμενό του

Στο blog του συγγραφέα θα βρείτε πολλά και ενδιαφέροντα στοιχεία για την ιστορία του τόπου του.

.http://odeusiskilkis.gr/site

Πέμπτη 17 Ιανουαρίου 2013

«Έφυγε» ο ιδρυτής του Μουσείου Φαλτάϊτς


Η ξαφνική απώλεια του Μάνου Φαλτάϊς έχει δημιουργήσει ένα πνευματικό κενό για όσους τον γνώριζαν και ΄΄κοινώνησαν΄΄ μαζί του απόψεις και ιδέες για έναν κόσμο, καλύτερο

Το ΄΄Αρχείο Καλλάρη΄΄ θα συνεχίσει να αποθησαυρίζει και να δημοσιοποιεί, το σπουδαίο ιστορικό και πολιτιστικό υλικό που δημιούργησαν τα μέλη της ιστορικής οικογένειας.
Αυτή ήταν και η επιθυμία του Μάνου. 

Να προσελκύσει το ενδιαφέρον της νέας γενιάς στην ιστορία και τον πολιτισμό.
  Ν.Μ


Μάνος Φαλτάϊτς 3/1/1938-15/12/2012

Φτωχότερος είναι από τις 15 Δεκεμβρίου του 2012 ο πνευματικός κόσμος της Ελλάδας, μετά τον θάνατο, σε ηλικία 74 ετών, του συγγραφέα, λαογράφου, φιλοσόφου, ζωγράφου, και πάνω απ’ όλα αγωνιστή, Μάνου Φαλτάϊτς, ιδρυτή του ομώνυμου Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου στην Σκύρο.

Ο Μάνος Φαλτάϊτς γεννήθηκε στην Αθήνα στις 3 Ιανουαρίου του 1938 και ήταν γιός του γνωστού δημοσιογράφου, συγγραφέα και ερευνητή Κώστα Φαλτάϊτς.

Πέρασε τα παιδικά του χρόνια στη Σκύρο, όπου έζησε την Ιταλική κατοχή και τις αρχές του εμφύλιου πολέμου. Το 1947, σε ηλικία 9 ετών, ήρθε με την οικογένειά του στην Αθήνα. Σπούδασε νομικές και πολιτικές επιστήμες στην σχολή Πολιτικών Επιστημών του Παντείου πανεπιστημίου και στη Νομική σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης. Ωστόσο, δεν άσκησε ποτέ την δικηγορία.

Από τα πρώτα κιόλας φοιτητικά του χρόνια, ανέπτυξε σημαντικότατη πολιτική δράση, οργανώνοντας και δημιουργώντας το μεταπολεμικό φοιτητικό κίνημα.
Το 1955-1958 έπαιξε σημαντικότατο ηγετικό ρόλο σαν πρόεδρος της Εθνικής Παμφοιτητικής Ένωσης, ένωση η οποία ανέπτυξε έντονη δράση σε κρίσιμα εθνικά θέματα, όπως το Κυπριακό και η Βόρεια Ήπειρος, ενώ το 1958 πρωταγωνίστησε σε συλλαλητήρια των φοιτητών για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.

 Απρίλης 1957. 
Προπύλαια της Ακαδημίας Αθηνών. Ο Μάνος Φαλτάιτς, πρόεδρος της Εθνικής Πανφοιτητικής Ένωσης, ηγείται του μεγάλου συλλαλητηρίου κατά την άφιξη του Εθνάρχη Μακαρίου και των τριών άλλων συνεξόριστων του, από τις Σεϋχέλες στην Αθηνά.

Στη φωτογραφία και οι νυν γνωστοί πολιτικοί άνδρες: Απόστολος Κακλαμάνης, Θεόδωρος Πάγκαλος, Άγγελος Μπρατάκος, από τα ηγετικά στελέχη της τότε φοιτητικής κίνησης.

Το 1962 ίδρυσε την Πανελλήνια Ένωση Αγωνιζομένων Νέων (ΠΕΑΝ) (η οποία είχε διαφορετική δράση από την ΠΕΑΝ που ιδρύθηκε την περίοδο της Κατοχής, το 1941) , μεθοδεύοντας τους αγώνες των νέων κατά της παγκοσμιοποίησης.

Παράλληλα, εξέδωσε το περιοδικό ΟΔΗΓΗΤΗΣ, αγωνιστικό όργανο της ΠΕΑΝ (τίτλο τον οποίον αυθαίρετα αργότερα οικειοποιήθηκε η ΚΝΕ, χωρίς να πάρει την άδειά του και χωρίς συνεννόηση).

Την ίδια περίοδο, διαισθανόμενος τις καταστροφικές συνέπειες που θα είχε για την ελληνική παράδοση η παγκοσμιοποίηση, παράλληλα με τους εθνικούς και κοινωνικούς του αγώνες, έδωσε τη μάχη για τη διάσωση και προβολή της παραδοσιακής μας κληρονομιάς.

Το 1963, οργάνωσε την κίνηση για την Ελληνική πνευματική αναγέννηση, κηρύσσοντας το έτος Περικλή Γιαννόπουλου, που υπήρξε το μεγαλύτερο πνευματικό γεγονός εκείνης της χρονιάς σε ολόκληρη την Ελλάδα, σε συνεργασία με τους κορυφαίους εκπροσώπους της Ελληνικής διανόησης.


Πνευματικό μνημόσυνο για τον Περικλή Γιαννόπουλο, έναν από τους προφήτες του Ελληνισμού.

 Στην φωτογραφία, επιφανείς προσωπικότητες, που είχαν πλαισιώσει τον Μάνο Φαλτάιτς (φωτ. Κέντρο) στο κίνημα του για την Ελληνική Πνευματική Αναγέννηση. Από αριστερά διακρίνονται: ο Αρκάδιος, ο ακαδημαϊκός Δημήτρης Πικιώνης, η συγγραφέας Έλλη Αλεξίου, ο συγγραφέας Γιάννης Χατζηφώτης, ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελλήνων Λογοτεχνών, ποιητής Νίκος Σταμπολής, ο από τους αναβιωτές του Αρχαίου Ελληνικού Θεάτρου Λίνος Καρζής, ο κοινοτιστής Κωνσταντίνος Καραβίδας και η γυναίκα του, ο ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης κ.α.

Το 1964, σε ηλικία 26 ετών, ίδρυσε το Μουσείο Φαλτάϊτς -το πρώτο τοπικό λαογραφικό μουσείο της Ελλάδας- στο οποίο αφιέρωσε και το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του. Για το πόνημά του αυτό, για την πολύτιμη συμβολή του στην διάσωση και διατήρηση της ελληνικής παράδοσης, βραβεύθηκε το 1974 από την Ακαδημία Αθηνών.

Στο παγκοσμίως γνωστό Μουσείο Φαλτάϊτς συγκέντρωσε –μεταξύ άλλων- αντικείμενα της σκυριανής ιστορίας και του πολιτισμού του νησιού, αντικείμενα της παραδοσιακής οικονομίας του ελληνικού χώρου, καθώς και σπάνιες εκδόσεις από τον 16ο αιώνα και μετά, ιστορικά έγγραφα που χρονολογούνται από την Βυζαντινή εποχή και την εποχή της Τουρκοκρατίας, την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, καθώς και εκδόσεις των νεώτερων χρόνων.

 Από τα σπουδαιότερα εκθέματα του Μουσείου είναι το κάλεσμα της Φιλικής Εταιρείας στην Ελληνική Επανάσταση, η Αποκήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης, χειρόγραφα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, κ.α..

Από το 1979 και μετά, μαζί με τη σύντροφο και συναγωνίστρια, την σύζυγό του Αναστασία, και τη συμπαράσταση μιας ομάδας στενών και αφοσιωμένων φίλων, οργάνωσε το κίνημα για την Αισθητική Αναγέννηση, εμπνευσμένο από την αρχαιοελληνική, βυζαντινή και νεώτερη παραδοσιακή μας κληρονομιά.

Παράλληλα, μέχρι το τέλος της ζωής του, ανάπτυξε και δίδασκε, τόσο στην Αθήνα, όσο και στη Σκύρο, στη Σχολή του Δρόμου, την κοσμοθεωρία του Νταϊσμού και Κοινοτισμού, του διπολικού σχήματος της Αρμονίας και Δυσαρμονίας, της Συμπαντικής Ψυχής και Συνείδησης, σαν μια ολοκληρωμένη κοσμοθεωρία και βιοθεωρία.

Το 1993 ίδρυσε μαζί με την Αναστασία το Θέατρο και το Φεστιβάλ της Βιγλατορίας του Παλαιόπυργου, στη Σκύρο, στο οποίο πραγματοποιούνται κάθε καλοκαίρι σημαντικότατες πολιτιστικές εκδηλώσεις.

--- Ο καλλιτέχνης και συγγραφέας Μάνος Φαλτάιτς

Ο Μάνος Φαλτάϊτς ανέπτυξε ένα πλουσιότατο συγγραφικό και ζωγραφικό έργο, από την δεκαετία του 1980 και μέχρι το τέλος της ζωής του.

Στη ζωγραφική, δημιούργησε ένα εντελώς δικό του ρεύμα, το οποίο ονόμαζε «ψυχορατική ζωγραφική», που, σύμφωνα με τον ίδιο, «φανερώνει την ψυχή των εικονιζομένων θεμάτων, είτε ανθρώπινα πρόσωπα είναι, είτε δέντρα, κτίρια».

Ζωγράφισε εκατοντάδες πίνακες και σκίτσα, λίγα από τα οποία εκτίθενται στους χώρους του μουσείου, ελλείψει χώρου έκθεσης.

 Τα τελευταία του έργα τα ζωγράφισε στις αρχές Δεκεμβρίου του 2012 από το νοσοκομείο στο οποίο νοσηλεύονταν.

Παράλληλα, είχε γράψει περισσότερα από 60 ιστορικά, λαογραφικά, λογοτεχνικά, πολιτικά, φιλοσοφικά, θεατρικά και ποιητικά έργα, ενώ υπάρχουν ακόμα πολλά έργα του που παραμένουν ανέκδοτα.

Έργα Μάνου Φαλτάϊτς

Θεατρικά
Σκυρίτες- Φεστιβάλ Σκύρου 1993
Το Αδερφάτο των Δαναών- Φεστιβάλ Σκύρου 1994
Τα Τέκνα της Στύγας- Φεστιβάλ Σκύρου 1995
Λέων Σγουρός-Φεστιβάλ Σκύρου 1994
Σωκράτης Δεσμώτης- Φεστιβάλ Σκύρου 1999
Ο Τράγος του Στούμπου- 2006


Ιστορικά- Αρχαιολογικά

Σκύρος
Προχριστιανικοί Οικισμοί και Λατρείες εν Σκύρω
Τα αρχαία καμινευτήρια σιδήρου της Σκύρου
Αναδρομή στις ρίζες του Κοινοτισμού

Λογοτεχνικά

Ο Ρούσος- χρονικό
Άννα του Μητσοάνα- χρονικό
Ένας παραλίγο Σκυριανός Τσακιτζής- χρονικό
Μανουί- Παμ και Βικτώρ- Η Πολυνησία του Αγίου Ερμόλαου-νουβέλα
Μανουί- Παμ και Βικτώρ-Στον αρχαίο ναό της Φούρκας-νουβέλα
Μανουί- Παμ και Βικτώρ- Στη Σπηλιά του Αντρειώτη- νουβέλα
Νηπιακές Μνήμες Πολέμου- χρονικό
Μελικαρού- χρονικό
Το χρονικό του Παλαιόπυργου- χρονικό
Ως τη Βρύση του Βούρλου- χρονικό
Στις Μοναξιές των Αγίων
Τα τρία σπαθιά του Γριμάλδη-νουβέλα
Το σπαθί του Γριμάλδη -νουβέλα
Πριν βγει ο Ηρακλής στο κλαρί- νουβέλα
Ο πρώτος άθλος του Ηρακλέους- νουβέλα
Οι Γραμματίκοι της Αλεξάνδρειας- σκωπτικό
Οι αγαπητικοί της Μαριγούλας-σκωπτικό
Μελίκ- νουβέλα
Ο Τεκές του Λαμπρόπουλου
Η συμμορία του Χάντακα- μεταξύ χρονικού και νουβέλας
Η συμμορία της Φούρκας-νουβέλα
Κωσταντής Καλαμάρας- διήγημα

Ποίηση
Νταϊσμός
Βιγλατορία του Παλαιόπυργου
Μεταξύ Αριμάν και Οργούζ
Το Χρώμα που Νίκησε

Δοκίμια
Νταϊσμός
Το Καρναβάλι της Σκύρου και η καταγωγή των Απόκρεω
Φωνή και Γραφή
Για μια ισορροπημένη Παιδεία
Περί Σεξ οι απόψεις μου
Δοκίμια Τέχνης
Συλλογές και Μουσεία
Αλαλούμ και Πάμπλο Πικάσο
Νταήδες
.Οι ομάδες του περιθώριου- Αλάνια- Μάγκες- Κουτσαβάκια και Μόρτες

Λαογραφικά- Λαϊκή Τέχνη

Του Καλικαντζάρου το Ποδάρι
Τα διακοσμητικά αντικείμενα του Σκυριανού σπιτιού από ιστορική και κοινωνιολογική άποψη
 Σκυριανή κεντητική
Σκυριανή Ξυλοτεχνία
Σκυριανή κεραμική

Αναπτυξιακά
Τουριστικοί Οικισμοί Σκύρου
Σχιστό Κορυδαλλού και Στενή Ευβοίας
Ουρμπανισμός-Για μια Παγκόσμια Χωροταξική ανασύνταξη και το μοντέλο της Κοινοτικής Πολιτείας

Πολιτικά
.Πανευρώπη και Κοινή Αγορά
.Κοινοτική Πολιτεία

Κοινωνιολογία
Κάστες και Κοινωνική Ιεραρχία στη Σκύρο
Η αληθινή Μαντάμ Σουσού
Τα ονόματα του λαού μας

Φιλοσοφία
Η Στράτα του Μανουί
Το διπολικό σχήμα-Αρμονία- Δυσαρμονία
Αριμάν και Οργούζ
Συμπαντική Ψυχή και Συνείδηση
Η θρησκεία των Οντοτήτων

Η Αναστασία Φαλτάτϊς ευχαριστεί όλους όσους στάθηκαν δίπλα της αυτή τη στιγμή.

 Η Αναστασία Φαλτάϊτς ευχαριστεί όλους εσάς που μοιραστήκατε τη θλίψη της και με τα λόγια, τα κείμενα και της πράξεις σας, της στηρίξατε στο πένθος της. Ελπίζει συν τω χρόνω να της δοθεί η ευκαιρία να ευχαριστήσει τον καθένα σας προσωπικά.
Το πλήθος των ανθρώπων που βίωσαν την απώλεια του Μάνου Φαλτάϊτς ως απώλεια δικού τους ανθρώπου, είναι πραγματικά εντυπωσιακό. Εκκωφαντικά δεικνύει την ευρύτητα της επιρροής του Μοναδικού Μάνου Φαλτάϊτς. 



Από διάφορες γωνιές του πλανήτη καταφθάνουν συλλυπητήρια για τον φίλο, το δάσκαλο, συναγωνιστή, καλλιτέχνη Μάνο Φαλτάϊτς.
Ήταν ανθρωπίνως αδύνατο για κείνη να ανταποκριθεί άμεσα και να αντιγυρίσει την τόση αγάπη, ειδικά υπό της παρούσες συνθήκες. Ελπίζει στη κατανόηση σας, και είναι βέβαιη πως θα σας βρει αρωγούς και συνοδοιπόρους στη δύσκολη συνέχεια.


Πέμπτη 10 Ιανουαρίου 2013

Ο ΠΟΙΗΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΓ



                                       
Τους φακέλους με τις  συμμετοχές στον πανελλήνιο ποιητικό διαγωνισμό για τη Θεσσαλονίκη, θ’ ανοίξουν την Τετάρτη 24 Ιανουαρίου, στις 20.00 μμ στο Θέατρο του Βαφοπούλειου Πνευματικού κέντρου, ο Πρόεδρος του Συλλόγου Φίλων του Βαφοπούλειου Πνευματικού Κέντρου Δημ. Κωστόπουλος, εκπρόσωποι του Δ. Σ. του Συλλόγου, της Εφορευτικής Επιτροπής του Βαφοπούλειου και του εκδοτικού οίκου i Write.gr, καθώς και της κριτικής επιτροπής του ποιητικού διαγωνισμού.

H επιτροπή αποτελείται από τους Γιώργο Κεχαγιόγλου, Καθηγητή της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ., Ελισάβετ-Βασιλική Τσιριμώκου Καθηγήτρια της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ., Σωτηρία Σταυροπούλου, Λογοτέχνη και Επικ. Καθηγήτρια της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ., Τούλα Βαλάκου, Ομότιμη Καθηγήτρια της Νομικής Σχολής του Α.Π.Θ. και Αλέκο Δαφνομύλη, Λογοτέχνη και Πρόεδρο της Ένωσης Λογοτεχνών.

Οι συντελεστές αυτής της προσπάθειας εκ μέρους και του Βαφοπούλειου Πνευματικού Κέντρου, ευχαριστούν τους συμμετέχοντες από κάθε γωνιά της Ελλάδας και το εξωτερικό και τους καλούν να παραστούν στο άνοιγμα των φακέλων συμμετοχής σε μια βραδιά γνωριμίας.


Τρίτη 8 Ιανουαρίου 2013

Η ιστορία του Υπουργείου Μακεδονίας Θράκης (Β ΜΕΡΟΣ)


(Το Α΄ μέρος εδώ http://arxiokallari.blogspot.gr/2013/01/blog-post_7.html )



Ίδρυση και ιστορική εξέλιξη του Υπουργείου Μακεδονίας  Θράκης. 
Οι χαμένες ευκαιρίες ίδρυσης και εμπέδωσης ενός αποκεντρωμένου θεσμού Κυβερνητικής Εξουσίας.

(Του Δρ Κωνσταντίνου Παρθενόπουλου)


Ο Δρ. Κωνσταντίνος Παρθενόπουλος είναι Αρχιτέκτων Μηχανικός, Πολεοδόμος, Αρχαιολόγος,  Οικονομολόγος και Manager.Υπηρετεί ως Γενικός Διευθυντής στη Γ. Γραμματεία  Μακεδονίας – Θράκης.

 Μέρος Β’. Η περίοδος των Υπουργείων
 
Με τη δημοσίευση του Ν. 3200/1955 καταργείται ο θεσμός των Γενικών Διοικήσεων (καταργήθηκαν όλες οι Γενικές Διοικήσεις) υπέρ των νομαρχιών της χώρας, οι οποίες θα φέρουν στο εξής το βάρος της αποστολής της διοικητικής αποκέντρωσης. Με το άρθρο 25 του νόμου αυτού συστήνεται θέση Υπουργού Β.Ελλάδος, με κύρια αποστολή το συντονισμό της κυβερνητικής πολιτικής, την εποπτεία των νομαρχιών και των άλλων Υπηρεσιών, την εισήγηση στην κυβέρνηση πολιτικών επί παντός θέματος και τη μελέτη κάθε θέματος που ανατίθεται από τον Πρόεδρο της Κυβέρνησης. 
 Ο Υπουργός Β.Ελλάδος είναι μέλος του Υπουργικού Συμβουλίου. Παρά τω Υπουργώ λειτουργούσαν ορισμένες Υπηρεσίες της καταργημένης Γενικής Διοίκησης καθώς και ο Πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Βλέπουμε δηλαδή να δημιουργείται μια υπουργική θέση χωρίς ουσιαστικές αρμοδιότητες. Υπουργείο με οργάνωση ανάλογη και Υπηρεσίες με αποστολή και αρμοδιότητες δεν είναι.

Δευτέρα 7 Ιανουαρίου 2013

Η Ιστορία του Υπουργείου Μακεδονίας Θράκης (Α ΜΕΡΟΣ)



Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης του ΥΜΑΘ προς τιμήν εθελοντών και χορηγών που συνέβαλλαν στις εκδηλώσεις για την απελευθέρωση της Μακεδονίας που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα,όσοι παρευρεθήκαμε στην κατάμεστη αίθουσα, είχαμε το προνόμιο να ακούσουμε την ιστορία ίδρυσης και λειτουργίας του Υπουργείου Μακεδονίας Θράκης από τον Δρ. Κων Παρθενόπουλο.

 Γνωρίζοντας ότι οι αναγνώστες του ''ΑΡΧΕΙΟ ΚΑΛΛΑΡΗ΄΄ ενδιαφέρονται για άγνωστες και ΄΄υποφωτισμένες΄΄ πτυχές της ιστορίας, δημοσιεύουμε, σε δύο μέρη,την ομιλία, που προσφέρετε να επεκτείνουμε το ενδιαφέρον μας και στην Διοικητική ιστορία αυτού του τόπου.
Ίσως είναι η πλέον επίκαιρη.

Ν.Μ

΄΄Ίδρυση και ιστορική εξέλιξη του Υπουργείου Μακεδονίας  Θράκης.
Οι χαμένες ευκαιρίες ίδρυσης και εμπέδωσης ενός αποκεντρωμένου θεσμού Κυβερνητικής Εξουσίας.



(Ο Δρ. Κωνσταντίνος Παρθενόπουλος είναι Αρχιτέκτων Μηχανικός, Πολεοδόμος, Αρχαιολόγος,  Οικονομολόγος και Manager.Υπηρετεί ως Γενικός Διευθυντής στη Γ. Γραμματεία  Μακεδονίας – Θράκης.)
 Εισαγωγή


Κατά καιρούς δημοσιεύονται κείμενα και δηλώσεις αρμοδίων και αναρμοδίων που αφορούν το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον του Υπουργείου Μακεδονίας – Θράκης. Άλλα δημοσιεύματα ασχολούνται με τις αρμοδιότητες του Υπουργείου, αυτές που είχε ή δεν είχε και έπρεπε να έχει, το ρόλο του και την αναγκαιότητα της ύπαρξής του. Πολλοί δημόσιοι άνδρες και γυναίκες, ανάλογα με τη θέση στην οποία κατά καιρούς βρίσκονται, στη συμπολίτευση ή αντιπολίτευση, στον επαγγελματικό ή επικοινωνιακό χώρο, και τους στόχους που κατά καιρούς επιδιώκουν, τοποθετούνται υπέρ της ύπαρξης, αναβάθμισης ή κατάργησής του. Τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούν καταδεικνύουν ότι δεν ερευνήθηκε η ιστορία του και κυρίως δεν έγιναν γνωστές, τουλάχιστον όλες τις πτυχές του ζητήματος, που ονομάζεται Διοίκηση του χώρου της Μακεδονίας και της Θράκης. 

Επειδή για να μπορεί να διοικήσεις έναν οργανισμό, φορέα ή υποκείμενο πρέπει πρώτα να μπορείς να το μετρήσεις και κατ’ επέκταση, για να μπορείς να κυβερνήσεις ένα σύστημα πρέπει πρώτα να το γνωρίσεις πολύ καλά, περιγράφουμε παρακάτω με συντομία τη βίβλο γένεσης και εξέλιξης του τ. Υπουργείου Μακεδονίας – Θράκης (ΥΜΑΘ) αρχικά ως Γενική Διοίκηση (42 χρόνια) και ως Υπουργείο αργότερα (54 χρόνια). Έτσι τα ιστορικά γεγονότα θα είναι γνωστά σε όλους. Από εκεί και έπειτα οι στάσεις του καθενός απέναντι στο θεσμό του ΥΜΑΘ είναι θέμα ατομικό του, όπως και οι αντιλήψεις τους για την κατάσταση της Δημόσιας Διοίκησης στη χώρα μας σήμερα και πώς αυτή μπορεί να βελτιωθεί εξελισσόμενη δραστικά ή βαθμιαία. 
     
Η ιστορία του ΥΜΑΘ από την ίδρυσή του ως Κυβερνητικού και όχι ως Διοικητικού θεσμού μέχρι σήμερα χωρίζεται σε δύο περιόδους, την περίοδο των Γενικών Διοικήσεων (1912-1955) και την περίοδο των Υπουργείων (1955-2009). Με τη δημοσίευση του ΠΔ 185/2009 (ΦΕΚ Α΄213/7.10.΄09) αρχίζει μια νέα τρίτη περίοδος, που θα μελετηθεί από τους μελλοντικούς συγγραφείς.

Μέρος Α’. Η περίοδος των Γενικών Διοικήσεων

Το πρώτο μέλημα μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας, κατά το 1912, ήταν να κυβερνηθούν οι λεγόμενες “Νέες Χώρες”. Στην Κυβερνητική δεν υπάρχουν κενά και ως εκ τούτου το κενό που άφησαν οι Τούρκοι στο επίπεδο της Κυβέρνησης έπρεπε να καλυφθεί και η Μακεδονία να κυβερνηθεί αποτελεσματικά σε μια τόσο δύσκολη φάση ανασυγκρότησης. Οι τότε αρμόδιοι της Κυβέρνησης προτίμησαν το μοντέλο των Γενικών Διοικήσεων, μια μορφή Κυβέρνησης, κατάλοιπο των Αποικιών που χρησιμοποιούσαν από μακρού οι αποικιακές χώρες αν και αποκλήθηκε Γενική Διοίκηση και όχι Κυβέρνηση - Κυβερνήτης.

 Έτσι, αντί να επεκταθεί το ισχύον τότε στη χώρα Κυβερνητικό σύστημα των νομαρχιών προτιμήθηκε το σύστημα των ανεξάρτητων περιφερειακών Διοικήσεων που ονομάστηκε σύστημα Γενικών Διοικήσεων αντί του ορθότερου των Κυβερνητών. Αρχικά δημιουργήθηκαν πέντε Γενικές Διοικήσεις (νόμος ΔΡΛΔ΄/1913), αυτές της Μακεδονίας, Κρήτης, Αιγαίου, Ηπείρου και Σάμου – Ικαρίας. Ο σκοπός του νομοθέτη ήταν προφανής. Ήθελε οι χώρες αυτές να κυβερνηθούν με ένα πιο σφιχτό και άμεσο σύστημα, ώστε να γίνονται όλες οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις και προσαρμογές κατά τον ταχύτερο και αποτελεσματικότερο τρόπο.

Των Γενικών Διοικήσεων προΐστατο ο αντίστοιχος Γενικός Διοικητής (Κυβερνήτης) με ευρύτατες αρμοδιότητες και εκχωρημένη σ’ αυτόν νομοθετική και εκτελεστική εξουσία. Ο θεσμός αυτός ήταν ευρύτατα αποκεντρωτικός και πέραν μάλιστα των ορίων της καλής εννοούμενης τότε και τώρα διοικητικής αποκέντρωσης. Ο Γενικός Διοικητής (Κυβερνήτης) είχε την εξουσία να διορίζει και να απολύει υπαλλήλους, να καθορίζει καθήκοντα, να εγκρίνει και να δημιουργεί δαπάνες, να χειρίζεται γενικά εν λευκώ τα έσοδα και την κρατική περιουσία. 

Τα κατώτερα κλιμάκια της διοίκησης στις νέες χώρες δηλ. η πραγματική δημόσια Διοίκηση παραμένουν αρχικά εκείνα του προηγούμενου συστήματος (βιλαέτια και σαντζάκια) με τη διαφορά ότι στη θέση των Τούρκων διορίστηκαν Έλληνες διοικητές. 

Η πρώτη προσπάθεια επέκτασης του διοικητικού συστήματος της “Παλιάς Ελλάδας” στις “Νέες Χώρες” γίνεται με το Ν.524/1914 με τον οποίο επεκτείνεται η εφαρμογή του νομαρχιακού συστήματος στα απελευθερωμένα εδάφη των νέων χωρών. Ταυτόχρονα καταργούνται οι Γενικές Διοικήσεις. Έτσι, το 1914 έχουμε την πρώτη κατάργηση των Γενικών Διοικήσεων. 

Από το 1914 έως το 1918 δεν υπήρχαν οι Γενικές Διοικήσεις. Φαίνεται ότι στο σύστημα των νομαρχιών δεν ήταν αποτελεσματικό για τη συγκυρία και για το λόγο αυτό η Κυβέρνηση Βενιζέλου με το Νόμο 1149/1918 επανέφερε το θεσμό των Γενικών Διοικήσεων με αυξημένες υπέρ το δέον  αρμοδιότητες. Μάλιστα, ο Γενικός Διοικητής τώρα έχει το βαθμό Υπουργού. Με το ΒΔ 10/12 Φεβρουαρίου 1918 εκτελεστικό του παραπάνω νόμου η Μακεδονία χωρίζεται σε δύο Γενικές Διοικήσεις, της Θεσσαλονίκης και της Κοζάνης-Φλώρινας. Βαθμό Υπουργού είχαν μόνο οι Γενικοί Διοικητές Θεσ/νίκης, Κρήτης και Ηπείρου. 

Το 1922 με την προσάρτηση της Θράκης συστήνεται και η αντίστοιχη Γενική Διοίκηση Θράκης με έδρα την Αλεξανδρούπολη (Ν. 2782/1922). Η λειτουργία των Γενικών Διοικήσεων και οι καθημερινές τριβές μεταξύ Γενικών Διοικήσεων και κεντρικής εξουσίας δημιούργησαν πολλά προβλήματα και ίσως γι’ αυτό η Κυβέρνηση Μιχαλακοπούλου αναγκάστηκε να ασχοληθεί με το πρόβλημα του καθορισμού των αρμοδιοτήτων των Γενικών Διοικητών και των Νομαρχών. Οπωσδήποτε ο καθορισμός των ορίων των αρμοδιοτήτων μεταξύ των δύο επιπέδων διοικήσεων ήταν αναγκαίος και για λειτουργικούς λόγους. 

Το ΥΠΕΣ τότε με Υπουργό τον Γ.Κονδύλη εκδίδει το Νόμο 3265/1925 με τον οποίο γίνεται η πρώτη ουσιαστική προσπάθεια καταγραφής των αρμοδιοτήτων των Γενικών Διοικητών. Με το ΠΔ 26/26 Ιανουαρίου 1925 απαριθμούνται όλες οι αρμοδιότητες που μεταβιβάζονται στον Γεν. Διοικητή. Μια μικρή μνεία αυτών των αρμοδιοτήτων αυτών μας δείχνει το μεγάλο εύρος τους:
Ο Γεν. Διοικητής είχε τις αρμοδιότητες:
·   περί τας Υπηρεσίας του Υπ. Εσωτερικών
·   περί την Εκπαίδευσιν
·   περί την εκτέλεσιν δημοσίων έργων
·   περί τας Υπηρεσίας ΤΤΤ
·   περί την δασικήν Υπηρεσίαν
·   περί τας υπηρεσίας πρόνοιας και δημόσιων αντιλήψεων
·   περί τας υγειονομικάς υπηρεσίας (sic)
·   …………………………………………………….. κ.ο.κ.

Παρατηρείται ακόμα ότι γίνεται η πρώτη προσπάθεια οργανωσιακού σχεδιασμού των Γενικών Διοικήσεων, οι οποίες οργανώνονται ως αποκεντρωμένες Υπηρεσίες τρίτου επιπέδου με τις διευθύνσεις τους να αντιπροσωπεύουν στη ζώνη ευθύνης τους τα αντίστοιχα κεντρικά Υπουργεία. Κάτι ανάλογο επιχειρήθηκε και με τον ισχύοντα οργανισμό του τ.ΥΜΑΘ (ΠΔ 167/2005) αλλά με την πλέον εξελιγμένη μορφή σχεδιασμού της οργάνωσης, της στελέχωσης και της λειτουργίας (σύστημα οργάνωσης τύπου μήτρας). 

Ενώ φάνηκε ότι προς στιγμή στη διοικητική οργάνωση των νέων χώρων θα επικρατούσε το σύστημα των αποκεντρωμένων Γενικών Διοικήσεων (σήμερα Περιφερειών) εντούτοις μετά από λίγους μήνες με το ΠΔ 1/5 Δεκ. 1928 καταργούνται όλες οι Γενικές Διοικήσεις εκτός αυτής της Θεσσαλονίκης. 

Το 1929 η Γενική Διοίκηση Θεσσαλονίκης μετονομάζεται σε Γεν. Διοίκηση Μακεδονίας και υποβαθμίζεται από αποκεντρωμένη μονάδα με υπεραρμοδιότητες σε “απλό παρατηρητή υπηρεσιών και μεταβιβαστή παραπόνων εις το κέντρον”. Η δεύτερη αυτή ουσιαστικά κατάργηση του θεσμού οδήγησε στη διοικητική οπισθοδρόμηση και στην απώλεια της ευκαιρίας διοικητικού εκσυγχρονισμού και εξέλιξης της χώρας. 

Παρατηρούμε λοιπόν ότι ενώ το 1926 η προσπάθεια αναβάθμισης του θεσμού οδήγησε σ’ ένα αποκεντρωμένο ισχυρό Υπουργείο Περιφερειακής Διοίκησης, το 1929 υποβαθμίστηκε σημαντικά. Την ίδια χρονιά με το Νόμο 4393 και το ΠΔ 27/27 Δεκ. 1929 έχουμε μια δεύτερη προσπάθεια αναβάθμισης του θεσμού της Γενικής Διοίκησης. Ο Γεν. Διοικητής τώρα ασκεί στη ζώνη ευθύνης του “τα κατά τους κειμένους νόμους δικαιώματα των Υπουργών, του αποφασίζειν επί αντικειμένου της αρμοδιότητάς του, εξαιρουμένων των δια διαταγμάτων οριζομένων”. Η αλληλουχία υποβαθμίσεων και αναβαθμίσεων δεν ωφελεί το θεσμό. Αντίθετα απαξιώνει όλες τις δυναμικές του ιδιότητες και αποθαρρύνει το προσωπικό και τους διοικούμενους. 

Με τον τύπο της γενικής ρήτρας, της αποθετικής δηλ. μεταβίβασης αρμοδιοτήτων μεταβιβάζονται αρμοδιότητες από τους υπουργούς σ’ ένα περιφερειακό όργανο. Το σημαντικότερο δε είναι ότι το τεκμήριο της αρμοδιότητας είναι υπέρ του Γεν. Διοικητή και όχι του Υπουργού. 

Με τον τρόπο αυτό η μεταρρύθμιση του 1929 προήγαγε τον Γεν. Διοικητή σε ουσιαστικό περιφερειακό Υπουργό. Παράλληλα με τον ίδιο νόμο (4393/1929 ΠΔ 27/27.12.’29) συνιστάται και θέση Γ.Γ. στη Γ. Διοίκηση Μακεδονίας.

Ακόμα περισσότερο, το ΠΔ 15/22.2.1930 καταργεί τη Νομαρχία Θεσ/νίκης και το προσωπικό της μεταφέρεται στη Γ. Διοίκηση Μακεδονίας. Τούτο ήταν άστοχο καθόσον ενέπλεκε τις αρμοδιότητες της Γ. Διοίκησης με αυτές της Νομαρχίας αντί να τις διαχωρίζει σε δύο διακριτά επίπεδα. Με τον Α.Ν. 130/1936 το καθεστώς Μεταξά έρχεται και ενισχύει τη θέση των νομαρχιών σε βάρος των Γ. Διοικητών αδρανοποιώντας έτσι το καθεστώς του Ν. 4393/1929 ως φυσικό επακόλουθο των ανωτέρω.

Η διαδικασία αναβάθμισης – υποβάθμισης του θεσμού των Γ. Διοικήσεων είναι μια συνεχής κίνηση ενός διοικητικού εκκρεμούς με ακαθόριστη και ασταθή περιοδικότητα. Με το Ν. 1488/1938 επιτράπηκε να ανατίθενται καθήκοντα Γεν. Διοικητή και σε Υπουργό ή Υφυπουργό και να διορίζεται Γεν. Διοικητή με βαθμό Υπουργού ή Υφυπουργού με τις αρμοδιότητες της Γεν. Διοίκησης και ταυτόχρονη συμμετοχή στο Υπουργικό Συμβούλιο. Εδώ το σύστημα κινείται αντίστροφα. Εμπλέκεται τώρα η Γενική Διοίκηση με την Κεντρική Κυβέρνηση. Έτσι, βλέπουμε το θεσμό της Γενικής Διοίκησης να κινείται μεταξύ κεντρικής Κυβέρνησης (συγκέντρωση) και Νομαρχιών (αποκέντρωση) και να διαμορφώνει ένα ενδιάμεσο χώρο, αυτόν της περιφέρειας. 

Η λήξη του Παγκοσμίου Πολέμου και της κατοχής βρίσκει το διοικητικό Χάρτη της χώρας να έχει πέντε Γενικές Διοικήσεις: Μακεδονίας, Θράκης, Ηπείρου, Πελοποννήσου και Κρήτης. Αντί να εξελιχθεί ο θεσμός όπως προαναφέραμε, τον ίδιο χρόνο καταργούνται όλες οι Γενικές Διοικήσεις και ιδρύονται νέα οργανωσιακά σχήματα όπως είναι οι 17 αντιπροσωπείες της Κυβέρνησης που περιλάμβαναν έναν ή περισσότερους νομούς. 

Η διάρκεια ζωής αυτών των σχημάτων ήταν δύο μήνες, οπότε καταργήθηκαν και ανασυστάθηκαν οι Γενικές Διοικήσεις  εκ νέου. Η τρίτη κατά σειρά κατάργηση του θεσμού ήταν προσωρινή και βραχυχρόνια. 

Τον Μάρτιο του 1945 με τον ΑΝ 209/45 ιδρύεται για πρώτη φορά η Γενική Διοίκηση Βορείου Ελλάδος με Διοικητή Υπουργό. Αργότερα δημιουργούνται Υπηρεσίες (παλλινοστούντων προσφύγων, Εμπορίου – Βιομηχανίας κλπ) και έτσι έχουμε τη Γεν. Διοίκηση Βορείου Ελλάδος με Διοικητές Α. Μακεδονίας, Δ. Μακεδονίας, Κ. Μακεδονίας και Θράκης. Αυτό είναι μια νέα παραλλαγή του συστήματος με Διοικητές και Γεν. Διοικητές.

 Το 1947 καταργούνται οι επιμέρους Διοικήσεις της Μακεδονίας και απ’ αυτές δημιουργείται η Γενική Διοίκηση Μακεδονίας. Κατά την εποχή αυτή παρατηρείται μια αλληλουχία συνεχών αλλαγών και τροποποιήσεων που δεν έχουν καμία διοικητική ή οργανωσιακή λογική. Έχουμε δηλαδή για τη Β. Ελλάδα Γενικές Διοικήσεις, Διοικήσεις και Νομούς δηλ. τρία επίπεδα Διοίκησης ενώ στην υπόλοιπη χώρα υπήρχαν μόνο οι νομοί. Μια καταφανής διοικητική ασυμβατότητα στη συνολική επικράτεια της χώρας. 

Το γεγονός αυτό της διοικητικής παραδοξολογίας διαρκεί ως το 1950 οπότε καταργείται η Γεν. Διοίκηση Μακεδονίας και οι αρμοδιότητές της μεταβιβάζονται στον Γεν. Διοικητή Βορείου Ελλάδος. Παράλληλα ο θεσμός μεταπίπτει σε μια φάση αυξανόμενης αποψίλωσης των αρμοδιοτήτων και βαθμιαίας υποβάθμισης. Ο ρόλος του Γεν. Διοικητή στο διάστημα 1950-1955 γίνεται καθαρά εποπτικός των δημοσίων Υπηρεσιών και Οργανισμών του χώρου ευθύνης του (Β.Ελλάδα). 
Η σπουδαιότητα του βορειοελλαδικού χώρου και οι ευαίσθητες ιστορικές συγκυρίες κατέστησαν τη Β.Ελλάδα πολύ σημαντική περιοχή για την ελληνική επικράτεια. Για το λόγο αυτό προσέλκυσε και το ενδιαφέρον του διοικητικού νομοθέτη πολύ περισσότερο από τις άλλες περιοχές. Αποτέλεσμα αυτού ήταν οι νόμοι ΝΔ 2547/1953 (επαναδιατύπωση του Ν.195/1946) και δύο χρόνια αργότερα του Ν. 3200/1955 για τη διοικητική αποκέντρωση, που κατάργησε όλες τις Γεν. Διοικήσεις και σύνεστησε θέση Υπουργού Β.Ελλάδος με έδρα τη Θεσσαλονίκη. Η τέταρτη κατά σειρά κατάργηση της Γενικής Διοίκησης ήταν και η οριστική. 

Έτσι, όπως φάνηκε από την παραπάνω ιστορική διαδρομή, 42 έτη μετά τη δημιουργία του ο θεσμός της Γενικής Διοίκησης (Κυβέρνησης) ουσιαστικά καταργείται. Ήταν ένας θεσμός ο οποίος παρά τον τίτλο του, ο οποίος παρέμεινε σταθερός, το περιεχόμενο και ο ρόλος του άλλαζε συνεχώς κατά απροσδιόριστο και μετεωρολογικό τρόπο. Ενώ προτάθηκε ως μια μεταβατική και προσωρινή μορφή διακυβέρνησης και όχι μόνο διοίκησης, ιδίως του βορειοελλαδικού χώρου, πολλές φορές κατάντησε ανταγωνιστικός του νομαρχιακού και του Υπουργικού συστήματος. 

Δεν κατάφερε να σταθεροποιηθεί ως μια περιφερειακή μορφή διοίκησης και μετά την οριστικοποίηση του αποσυγκεντρωτικού συστήματος στη νομαρχιακή του μορφή έπρεπε είτε να καταργηθεί, είτε να λάβει μια πιο λειτουργική μορφή στο επίπεδο της περιφέρειας (δεύτερο ή μέσο επίπεδο). Η διέξοδος της δημιουργίας της θέσης του Υπουργού Β.Ελλάδας ήταν η αρχή της δημιουργίας των περιφερειακών Υπουργείων για τη χώρα, που άνοιξε μια νέα περίοδο στη διοικητική ιστορία της. Αλλά και η μορφή αυτή της περιφερειακής Κυβέρνησης δεν σταθεροποιήθηκε. 
Η προσπάθεια με τη δημιουργία των Περιφερειακών Υπουργείων Μακεδονίας – Θράκης και Αιγαίου δεν ευοδώθηκε, ίσως γιατί δεν στηρίχθηκε αρκετά και κυρίως γιατί δεν τονίστηκε η ειδοποιός και σημαντική διαφορά μεταξύ Περιφερειακών Υπουργείων (πολυθεματικά) και των κεντρικών ή Ομοσπονδιακών Υπουργείων που είναι μονοθεματικά.

 Τώρα που ο θεσμός της Νομαρχιακής Διοίκησης έφτασε στο τέλος του (από Διοίκηση σε αυτοδιοίκηση) ίσως είναι καιρός να εξεταστούν και πάλι τα επίπεδα τη διοίκησης και αυτοδιοίκησης (2+2 ή 2+1) (Υπουργεία-περιφέρειες + Νομαρχίες – Δήμοι).