Β ΜΕΡΟΣ-Ι. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ-ΤΡΑΓΙΚΑ ΑΓΝΩΣΤΟΣ, ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΑ ΕΠΙΚΑΙΡΟΣ. Β ΜΕΡΟΣ

 «Η συμβολή του Ιωάννη Καποδίστρια στην Ελληνική Επανάσταση και την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους.Του Ανδρέα Κούκου

(Ο Κ, Ανδρέας Κούκος είναι Νομικός-Καθηγητής Σχολής Εθνικής Αμύνης-Ταξχο ε.α.-Πρόεδρο Εταιρείας Μελέτης Έργου Ιωάννη Καποδίστρια)

 Ο ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ

Η επιλογή της Ρωσίας για μία διπλωματική σταδιοδρομία είναι η σημαντικότερη απόφαση της ζωής του.

Ιστορικό ορόσημο του Νέου Ελληνισμού χαρακτηρίζεται από τη νεώτερη έρευνα,η Συνθήκη του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή το 1774, με την οποία τερματίζεται ο Β΄ Ρωσοτουρκικός Πόλεμος επί της Μ. Αικατερίνης.

Με τη Συνθήκη αυτή, ο Οθωμανική Αυτοκρατορία υποχρεούνταν, μεταξύ άλλων, να επιτρέψει σε όσους Έλληνες το επιθυμούσαν, να σηκώσουν ρωσική σημαία στα πλοία τους. 

  Παράλληλα, αποδεχόταν τη Ρωσία ως επίσημη «προστάτιδα» Δύναμη των ορθόδοξων κατοίκων όλου του τουρκοκρατούμενου χώρου. 

 Μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα δημιουργούνται στον ελληνικό χώρο μεγάλες ναυπηγικές δυνάμεις που άρχισαν να διαμορφώνουν μια νέα οικονομική πραγματικότητα.  Μετατρέπονται λοιπόν σε εύρωστα οικονομικά κέντρα, πλήθος αστικών οικισμών στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα.

Από την άλλη πλευρά,ισχυρός εμπορικός στόλος σήμαινε ταυτόχρονα και ισχυρό πολεμικό στόλο, εφόσον λόγω της πειρατείας , τα πλοία είχαν το δικαίωμα να φέρουν πυροβόλα.  Οι Ναπολεόντιοι πόλεμοι,που θα ξεσπάσουν το 1799 και θα διαρκέσουν μέχρι το 1815, θα συμβάλουν στην περαιτέρω ανάπτυξη  του ελληνικού εμποροεφοπλιστικού κεφαλαίου χάρη στη γενναιότητα, το ριψοκίνδυνο χαρακτήρα και την υψηλού επιπέδου ικανότητα των Ελλήνων ναυτικών που κατόρθωναν να διασπούν τον Αγγλοαυστριακό αποκλεισμό της Γαλλίας και να την τροφοδοτούν με τρόφιμα και διάφορες πρώτες ύλες. 

 Έτσι αναπτύσσονται ραγδαία οι ελληνικές παροικίες του εξωτερικού με πρώτη αυτή της Βιέννης. 

 Σύμφωνα με τη μαρτυρία του τότε προξένου της Γαλλίας Fr. Pouqueville, το 1815 ο Ελληνισμός διέθετε 615 πλοία, συνολικής χωρητικότητας 153.800 τόννων, οπλισμένα με 5.878 πυροβόλα και επανδρωμένα με 20.000 – 40.000 άνδρες.

 Ο Καποδίστριας δίνει μεγάλη σημασία σε όλα αυτά.  Έτσι το 1809 αποδέχεται την πρόσκληση του επικεφαλής του Υπουργείου Εξωτερικών της Ρωσίας, Κόμη Ρομανζώφ - μετά από  εισήγηση του Γεωργίου Μοτσενίγου – Ρώσου επιτετραμμένου στα Επτάνησα – και αναλαμβάνει υπηρεσία στο Διπλωματικό Σώμα της Ρωσίας.

Στην Αγία Πετρούπολη επί δύο χρόνια αρνείται να τοποθετηθεί σε θέσεις υποδεέστερης σημασίας γιατί μία είναι η πόλη και μία η θέση που επιθυμεί να τοποθετηθεί για να ολοκληρώσει το στρατηγικό του σχέδιο.  Η Βιέννη, η διπλωματική πρωτεύουσα της Ευρώπης, εκείνη την εποχή.

Την 1^η Αυγούστου 1811 παίρνει τον περιβόητο διορισμό ως υπεραρίθμου διπλωματικού ακολούθου της Ρωσικής Πρεσβείας στη Βιέννη.Και αμέσως τη μέχρι τώρα στρατηγική του τη μετατρέπει σε υψηλή στρατηγική.Και αυτό γίνεται,γιατί αμέσως δίνει το στόχο του. 

 Μόλις λοιπόν φτάνει στη Βιέννη υποβάλλει το 1811 υπόμνημα για την «τότε κατάσταση των σκλαβωμένων Ελλήνων».  Θέτει πλέον Ελληνικό Ζήτημα μέσω της κατάστασης της Πατρίδας του που μέχρι τότε δεν αναφέρεται καν στα Διπλωματικά Κείμενα.  Από τότε το Ελληνικό Ζήτημα γίνεται το βασικότερο κομμάτι του Ανατολικού Ζητήματος.

Με αριστοτεχνικό τρόπο και με βαθιά γνώση της πραγματικότητας, ο Καποδίστριας παρουσίασε στον προϊστάμενό του υπουργό την κατάσταση στην Ελλάδα:  «Η άποψη που προτίθεμαι  να παρουσιάσω στην Υμετέρα Εξοχότητα, σχετικά με την τωρινή κατάσταση του ελληνικού λαού είναι η ακόλουθη:  έχω τη γνώμη ότι ο λαός αυτός είναι άξιος ενδιαφέροντος εκ μέρους του Υπουργείου της Αυτού αυτοκρατορικής Μεγαλειότητος…».  Την απόφασή του να υποβάλει αυτό το υπόμνημα την οφείλει στο «ιερό καθήκον» που αισθάνεται σαν πολίτης, «πιστά αφοσιωμένος στην έντιμη μοίρα της πατρίδας του». 

 Η έκθεση αυτή θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως μία στατιστική μελέτη για την τότε κατάσταση των Ελλήνων, έστω και αν οι συνθήκες δεν του επέτρεπαν να παραθέσει πλήρη στατιστικά  στοιχεία.  Δεν παραλείπει να τονίσει προς το Ρώσο υπουργό, ότι η χώρα του θα έπρεπε να βοηθήσει την Ελλάδα στην απελευθέρωσή της και ότι θα έπρεπε να ενισχυθούν ηθικά και χρηματικά οι Έλληνες που βρίσκονται διασκορπισμένοι στη Ρωσία. 

 Σημείωνε επίσης ότι οι Έλληνες  της Κριμαίας είχαν ανάγκη από έναν πνευματικό αρχηγό.  Γι’ αυτό το λόγο πρότεινε το μητροπολίτη Ιγνάτιο, ενώ παράλληλα έδωσε έμφαση στην ανάγκη ίδρυσης σχολείων, εκτός από την ενίσχυση του εμπορίου και των επιστημών. 

 Στο υπόμνημα  αυτό διευκρίνιζε επίσης και το γεγονός του 1807  όταν βρέθηκε στο δίλημμα να διαλέξει  ανάμεσα στους Γάλλους και στους Ρώσους, αρνούμενος δε τις υπηρεσίες του στους πρώτους, στράφηκε προς τους δεύτερους: 

  «Η Γαλλική Επανάσταση και τα έκτακτα γεγονότα, τα οποία μετέβαλαν τα σύνορα και τις αμοιβαίες  διεθνείς σχέσεις των ευρωπαϊκών κρατών, η κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ο αγώνας ορισμένων κρατών να επικρατήσουν στα υπολείμματα  της αυτοκρατορίας αυτής, όλοι αυτοί οι λόγοι, καθώς και ένα πλήθος  άλλων αιτιών, που θα  επακολουθούσαν ως αποτέλεσμα, δημιούργησαν στους Έλληνες το συναίσθημα, ότι αργά ή γρήγορα το πεπρωμένο τους όφειλε να μεταβληθεί και ότι θα μπορούσαν να αποκτήσουν κάποτε πατρίδα, για την οποία δεν θα είχαν ανάγκη να τρέμουν… και στην οποία θα ζούσαν με αξιοπρέπεια και ασφάλεια». 

 Σε άλλο του σημείο τονίζει ότι η Γαλλία ήθελε πάντα να αποσπάσει τους Έλληνες από τη Ρωσία, υποστηρίζοντας όμως ότι δεν θα ήταν ποτέ ικανή να τους απελευθερώσει από τους Τούρκους.  Το πολύτιμο αυτό κείμενο, από τα πρώτα διπλωματικά πονήματα του νεαρού ακόμα διπλωμάτη, αποκαλύπτει ότι ο Καποδίστριας είχε βαθειά γνώση του ελληνικού ζητήματος, ενώ ταυτόχρονα αντικατοπτρίζει τις πολιτικές του ιδέες, τη γνώση της δομής της ελληνικής κοινωνίας και τις θέσεις του απέναντι στις διάφορες κοινωνικές τάξεις.

Τονίζει,ότι η Βεσσαραβία και η Κριμαία μπορούν να προσφέρουν άσυλο στους Έλληνες!Μετά από τρία χρόνια,ιδρύεται στην Οδησσό ηΦιλική Εταιρεία!Αναφέρει ως παράδειγμα την Τεργέστη που ήταν μία εξαθλιωμένη περιοχή.

Ο Ηγούμενος Όμηρος Σμυρναίος κάλεσε τους Έλληνες να εγκατασταθούν εκεί και από τότε η Τεργέστη έγινε το πιο σημαντικό εμπορικό λιμάνι της Μεσογείου.Ο Ιγνάτιος που πρότεινε,είναι στενότατος συνεργάτης του μέχρι το τέλος της ζωής του.Κλείνει δε το καταπληκτικό αυτό Υπόμνημα,λέγοντας: «…περισσότερες λεπτομέρειες πάνω σ΄ αυτό το θέμα,θα με έβγαζαν ‘εξω από τα όρια που έχω βάλει».

Τίθεται  λοιπόν ο σκοπός της επιλογής της διπλωματικής σταδιοδρομίας στη Ρωσία:  η απελευθέρωση της Πατρίδας του.

Το 1812 λόγω του συνεχιζόμενου Ρωσοτουρκικού Πολέμου αποσπάται στο Διπλωματικό Γραφείο του Αρχιστρατήγου της Στρατιάς του Δούναβη, οργανώνοντας αμέσως ένα εκτεταμένο δίκτυο συλλογής πληροφοριών εντός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.  Εκεί γνωρίζεται με τον Έλληνα Στρατηγό Κομνηνό και τον Έλληνα Διπλωμάτη Ροδοφοινίκη που κατηύθυνε τη σερβική επανάσταση.  

 Μετά την υπογραφή της Συνθήκης του Βουκουρεστίου ο Καποδίστριας, αφού φρόντισε ν’ αναπτυχθεί ένα πυκνό δίκτυο προξένων της Ρωσίας στον Ελλαδικό χώρο, για «την προστασία των ορθοδόξων» και χορηγηθεί βοήθεια στους Σέρβους, ακολούθησε το Νέο Αρχηγό του Στρατού του Δούναβη στις επιχειρήσεις κατά του Ναπολέοντα που είχε εισβάλλει στη Ρωσία.

Ο Καποδίστριας οργάνωσε την κατασκοπία και αντικατασκοπία της Στρατιάς και υπηρέτησε στο Διπλωματικό Γραφείο του Αρχιστρατήγου μέχρις ότου τον κάλεσε κοντά του ο Τσάρος μετά τη μάχη της Λειψίας (1813) και του ανέθεσε την αποστολή για την απόσπαση της Ελβετίας από τη γαλλική κηδεμονία και την αποκατάσταση της ενότητας της χώρας με τη θέσπιση νέου συντάγματος.

Πληροφοριακά να σας ενημερώσω ότι η Στρατιά του Δούναβη είναι αυτή που συντρίβει το Ναπολέοντα.  Ποιον ανταμείβει ο Τσάρος στέλνοντάς τον ως Πληρεξούσιο Υπουργό του στην Ελβετία;  Τον Ιωάννη Καποδίστρια

Ο ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΒΕΤΙΑ.

Το Νοέμβριο του 1813 ο Καποδίστριας συνοδευόμενος από τον Αυστριακό απεσταλμένο Λεμπτζέλτερν έφτασε  στην Ελβετία με βασική αποστολή την προσέλκυση  των Ελβετών προς το Συνασπισμό των Συμμάχων, την ταυτόχρονη αποδέσμευση της Ελβετίας από τη Γαλλία και την εγγύηση της ελεύθερης διαβάσεως του συμμαχικού στρατού από το ελβετικό έδαφος.  Η Ελβετία ήταν διαιρεμένη σε πολλά καντόνια με ξεχωριστές διοικήσεις και η ενοποίησή της ήταν ένα από τα πιο πολύπλοκα προβλήματα της Ευρώπης.

Κατορθώνει όμως ο Καποδίστριας με τη διπλωματική ευστροφία που τον διακρίνει να επαναφέρει την ομόνοια στην Ελβετική Ομοσπονδία.

Κυρίες και Κύριοι,

Ίσως αναρωτηθείτε μέσα σας γιατί τόσες λεπτομέρειες για το κεφάλαιο Ελβετία.  Γιατί το κεφάλαιο Ελβετία ήταν τεράστιο για την τελική έκβαση του αγώνα της Εθνικής Ανεξαρτησίας.  Οι Ελβετοί τιμούν τον Καποδίστρια και τον ευγνωμονούν  γιατί ό,τι έκανε για τη χώρα τους.   Όταν έχουμε οριστικά στο Παρίσι την επικύρωση των συμφωνιών για την Ελβετία, ο αρχηγός της Ελβετικής Αντιπροσωπείας  λέει τα εξής:

«Τι είναι δυνατόν να κάνουμε γι’ αυτόν τον εξαίρετο Καποδίστρια;  Είναι ο Φοίνικας της Δημοκρατίας, χωρίς αυτόν το Συνέδριο της Βιέννης και τα άλλα θα ήταν διαφορετικά, χωρίς αυτόν η Ελβετία θα είχε εξ ολοκλήρου ανατραπεί.  Αν περάσει ποτέ από την Γενεύη χτυπήστε  όλες τις καμπάνες των εκκλησιών και χαιρετήστε την άφιξή του δια του κεραυνού του πυροβολικού μας».

Θαύμαζαν τον αψεγάδιαστο χαρακτήρα του, την εντιμότητά του, το λιτό παράδειγμα της ζωής του.

Κάποτε η συγγραφέας Καρλόττα ντε Στορ τον ρώτησε για την φτωχική του διαμονή στη Γενεύη και εκείνος απάντησε:

«Σας φαίνεται ίσως παράδοξο, κυρία, το ότι κατοικώ ενταύθα.  Αλλά πρέπει να αναγνωρίσετε ότι εφ’ όσον κρούω τας θύρας των Δυνάμεων να ελεήσουν τους πεινώντας και σφαζομένους αδελφούς μου δεν μου επιτρέπεται να δαπανώ, μαζί με τον υπηρέτην μου περισσότερα των πέντε φράγκων ημερησίως».

Αφού λοιπόν ολοκληρώνει την αποστολή του στην Ελβετία με την υιοθέτηση του Συντάγματος που προέβλεπε την ουδετερότητά της, προσκαλείται στο Συνέδριο της Βιέννης, ως το πιο χαμηλόβαθμο μέλος της Ρωσικής Αντιπροσωπείας, γιατί ο Τσάρος τον θεωρούσε πλέον ως τον μόνο ικανό να αντιμετωπίσει τον Μέττερνιχ όπως τα κατάφερε στην Ελβετία.

Ο Μέττερνιχ βέβαια υποστηρικτής των απολυταρχικών καθεστώτων, τον έχει στοχοποιήσει από το 1811 και από τότε έχουμε εκατοντάδες εκθέσεις της Αυστριακής Αστυνομίας που τον παρακολουθεί και τις οποίες συγκέντρωσα από τα αυστριακά αρχεία που ερευνώ τα τελευταία χρόνια.

Χαρακτηριστικός διάλογος που δείχνει την πάλη των δύο κορυφαίων διπλωματών και σώζεται στα Αυστριακά αρχεία είναι ο παρακάτω:

 Προσπαθεί ο Καποδίστριας να θέσει το Ελληνικό Ζήτημα στο Συνέδριο της Βιέννης, λέγοντας:  «Νομίζω πως χρέος των Μεγαλειοτάτων, είναι να λάβετε  οποιαδήποτε πρόνοια  και δια το καταδυναστευόμενον Ελληνικόν  Έθνος παρά της Οθωμανικής εξουσίας, το οποίον υποφέρει τόσους αιώνας τον τυρρανικόν οθωμανικόν ζυγόν και το οποίον διακινδυνεύει να πέσει εις την τελευταίαν εξόντωσιν και τον μηδενισμόν, όθεν δεν μου φαίνεται δίκαιον το να αδιαφορήσουν οι Βασιλείς».

Ο Μέτερνιχ λαμβάνει το λόγο και απαντά στον Καποδίστρια με έντονο τρόπο:  «Κύριε Κόμη!  Η Ευρώπη δε γνωρίζει Έλληνας, γνωρίζει την Οθωμανικήν Αυτοκρατορίαν υπό της οποίας την εξουσίαν είναι οι κατοικούντες σ’ αυτήν Έλληνες.  Δια τούτο, φαίνεται, κύριε Κόμη, υποστήριξες τόσον και άφησες εκτός Συνδέσμου της Ιεράς Συμμαχίας, το απέραντον Οθωμανικό Κράτος, αλλά δεν θα επιτύχεις τις ελπίδες σου περί τούτων».

Να η υψηλή στρατηγική για άλλη μία φορά.  Ο Καποδίστριας με σύμφωνη γνώμη του Τσάρου,προσπάθησε να μείνει έξω από την προστασία της Ιεράς Συμμαχίας,που προέκυψε από το Συνέδριο της Βιέννης,η Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Η Ιερά Συμμαχία θα κατέπνιγε κάθε επαναστατικό κίνημα στην Ευρώπη,αλλά στις χώρες της Ευρώπης δεν περιλαμβανόταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία.Ο Τσάρος ήθελε ελεύθερο το χώρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας για τα μελλοντικά του σχέδια.Και ο Καποδίστριας είχε πετύχει να περάσει αθόρυβα αυτή τη θέση.

Ο Καποδίστριας κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου της Βιέννης συναντιέται με όλους τους επιφανείς Έλληνες και οργανώνει αυτά που θα ακολουθήσουν.

Ποιοι είναι αυτοί;  Μητροπολίτης Ιγνάτιος, Άνθιμος Γαζής, Γεώργιος Σταύρος, Ανδρ. Μουστοξύδης, Στρατηγός Δούκας του Αυστρ. Στρατού, Ιωάννης Μαυρογένης – πρόξ. της Τουρκίας στη Βιέννη και Αθανάσιος Τσακάλωφ.  Συγκρατείστε  αυτό το όνομα.

Στη Βιέννη λοιπόν που γεννήθηκε το κίνημα του Ρήγα παίρνει σάρκα και οστά το όραμα της Ελευθερίας των Ελλήνων. ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΤΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ ΕΔΩ http://arxiokallari.blogspot.gr/2013/04/blog-post_17.html