Ο Κ.Φαλτάιτς για την Ήπειρο

(Από την Άννα Φαλτάιτς)

Ο Σκυριανός δημοσιογράφος, λογοτέχνης και ερευνητής Κωνσταντίνος Φαλτάιτς γεννήθηκε το 1891. Σπούδασε νομική και φιλολογία, όμως από πολύ νωρίς τον τράβηξε η δημοσιογραφία. Συνεργάστηκε με τις περισσότερες Αθηναϊκές εφημερίδες και με περιοδικά, δίνοντας άρθρα και ρεπορτάζ, μελέτες και λογοτεχνήματα.

Τα ενδιαφέροντά του σε δημοσιογραφικό, ερευνητικό και λογοτεχνικό επίπεδο ήταν ευρύτατα · από τη ναυτική λαογραφία και την πολεμική λογοτεχνία μέχρι τις ιστορικές και λαογραφικές μελέτες, με επίκεντρο πάντα την Ελλάδα και τον ελληνισμό. 

Γιάννενα 1913-Αρχείο Καλλάρη

Έδειξε μια μεγάλη αγάπη για την  Ήπειρο –αυτήν την «εθνικώς ηγιασμένην γην», όπως την χαρακτηρίζει- και τους Ηπειρώτες, η οποία αποτυπώνεται στα πλείστα άρθρα του σε εφημερίδες και περιοδικά της εποχής, αλλά και στις ομιλίες που πραγματοποιούσε, προσκεκλημένος Πανηπειρωτικών Οργανώσεων.

Ο Κώστας Φαλτάιτς προσπάθησε να αναδείξει την πολύτιμη συμβολή των Ηπειρωτών –από τους πλανόδιους χτίστες μέχρι τους χρυσοχόους, από τους ράφτες μέχρι τους εμπόρους και τους διδασκάλους- στη διάδοση και διάσωση του ελληνισμού.

Χαρακτηριστικό το βιβλίο του με τίτλο «Οι πλανόδιοι Ηπειρώται τεχνίται και η εθνική μας υπόθεσις», το οποίο εκδόθηκε το 1928, όπου τονίζει ότι «Οι νεώτεροι Ηπειρώται τεχνίται […] συντέλεσαν περισσότερον παντός άλλου εις την διατήρησιν και ανασύνταξιν και αφύπνισιν του ελληνισμού».

Θεωρεί ότι «κατά ένα μέγιστον μέρος οι άνθρωποι αυτοί υπήρξαν όχι απλώς μόνο θεματοφύλακες της εθνικής μας υποθέσεως κατά την τουρκοκρατικήν περίοδον και προ αυτής ακόμη, αλλά και σκαπανείς και πρωτεργάται της υπάρξεως του σύγχρονου ελληνισμού».

«Η εκ της Ηπείρου δια της Πίνδου έξοδος των Ηπειρωτών και η εξάπλωσις και διατήρισις και αναζωπύρωσις δι’ αυτών του ελληνισμού δεν εσταμάτησε μέχρι σήμερον ποτέ»,

 λέει ο Φαλτάιτς.

Αναφερόμενος στη συμβολή των Ηπειρωτών μεταναστών στην Μικρά Ασία, την Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη, τονίζει ότι σχημάτισαν τον πυρήνα των πρώτων ελληνόγλωσσων κοινοτήτων, βάζοντας τον πρώτο λίθο της ελληνικής εκπαίδευσης και της ελληνικής γλώσσας που είχαν χαθεί στο μεγαλύτερο μέρος της υπόδουλης Βαλκανικής και της Ανατολής. 

Κωνσταντίνος Φαλτάιτς

«Αι Σέρραι και η Καβάλλα έχουν σημαντικωτάτην παροικίαν Ηπειρωτών τεχνιτών και εμπόρων η οποία εν πλείστοις έδοσε τον ελληνικόν τόνον εις την ζωήν των.

 Εις τας κωμοπόλεις της περιφερείας Σερρών, Ροδολίβο, Αλιστράτη, Προστοτσάνη, Δοξάτο, Φίλιπποι, Σαρμουσακλί, Πόρνα, Ζηλιάχοβα, ο Ηπειρώτης μετανάστης κυριαρχεί και έδοσεν ισχυρότατον τόνον εις την ελληνικήν εμφάνισιν των μερών. Παντοπώλαι, αρτοποιοί, κτίσται, διδάσκαλοι, ράπται, ξυλουργοί, ξενοδόχοι, Ηπειρώται. Εις την κωμόπολιν Ζηλιάχοβα της οποίας ο ελληνικός πληθυσμός είναι τουρκόφωνος, οι Ηπειρώται είναι αυτοί κυρίως ο πυρήν, η εστία και το φυτώριον του ελληνοφωνισμου. 

Εις την περιφέρειαν Νιγρίτας δεν υπάρχει χωριό το οποίον να μη έχη Ηπειρώτας. Η πόλις της Δράμας, της οποίας το μέγιστον μέρος του πληθυσμού ήσαν Τούρκοι, παρουσιάζετο εν τούτοις με ελληνικήν εμφάνισιν χάρις εις τους Ηπειρώτας. 

Η Ξάνθη, η παλλόμενη από ελληνισμόν και ελληνικότητα Ξάνθη, απετελείτο αποκλειστικώς όσον αφορά το ελληνικόν της στοιχείον από Ηπειρώτας. 

Η μεγάλη μάζα είναι τουρκική, αλλά υπάρχουν χιλιάδες Ηπειρώται, τεχνίται, καταστηματάρχαι, παπάδες, δάσκαλοι, επιχειρηματίαι οι οποίο όχι μόνον έκαναν την Ξάνθην προπύργιο του ελληνισμού της Δυτικής Θράκης, αλλά και αφύπνισαν τον ελληνισμόν εις όλην την έκτασιν. Το ίδιο και εις την Κομοτινήν. 

Τουρκική η πόλις εις πλειοψηφίαν πληθυσμού και Έλληνες, αποτελούντες όμως ισχυροτάτην παροικίαν, αποκλειστικώς σχεδόν οι Ηπειρώται»

Η ΙΙ Μεραρχία στο μέτωπο της Ηπείρου 1912-Αρχείο Καλλάρη

 .

Εξαιρετικά σημαντική η συμβολή των Ηπειρωτών και στην δημιουργία και προαγωγή της εθνικής μας υποθέσεως. Όπως επισημαίνει ο Φαλτάιτς,

 «από τας οικογενείας και τας τάξεις των ραπτών και γουναράδων εξήλθον όχι δεκάδες, αλλά εκατοντάδες ανδρών συντελέσαντες είτε ως διδάσκαλοι, είτε ως επιστήμονες, ή πολεμισταί, είτε ως πλούσιοι εις την δημιουργίαν και την προαγωγήν της εθνικής μας υποθέσεως. Τεχνίται και οι αρχηγοί και πρωτουργοί και δημιουργοί της Φιλικής Εταιρίας, Σκουφάς και Τσακάλωφ. 

Κατασκευαστής σκουφιών ο από το Καμπότι της Άρτης, Νικόλαος του Κουμπάρου, ο επονομασθείς λόγω της εργασίας του Σκουφάς. Γυιός κατασκευαστού και εμπόρου γουνών ο Ιωαννίτης Αθανάσιος Τσακάλωφ, αρχίσας πιθανώτατα από το πατρικόν επάγγελμα δια να φθάση εις το γενικό ξύπνημα του Ελληνισμού.

 Δια τον λόγον αυτόν και ελέχθη υπό τινων ιστορικών ότι την Φιλικήν Εταιρίαν ίδρυσαν ασήμαντοι και χρεωκοπημένοι έμποροι. Πλανόδιος τεχνίτης και έμπορος γουνών ο Ζώης Καλπάνης εις του οποίου το εθνικόν παλμόν και την γενναιοδωρίαν τόσα οφείλουν τα γράμματα της Ηπείρου και γενικώς του Ελληνισμού. 

Πλανόδιοι επίσης τεχνίται και έμποροι γουνών οι αδελφοί Τοσίτσαι, οι θεμελιωταί του μεγαλείου και της προόδου του εν Αιγύπτω ελληνισμού και ιδρυταί του Πολυτεχνείου μας, του μεγαλοπρεπούς ναού του στεγάζοντος την τέχνην εν Ελλάδι».

Η δράση των Ηπειρωτών τεχνιτών βεβαίως δεν περιορίστηκε στην Ελλάδα. Μεσόγειος, Βαλκανική, Ρωσία, Ανατολή, Ιταλία, Ελβετία, είναι λίγα μόνο από τα μέρη στα οποία οι Ηπειρώτες στέριωσταν την ελληνική πίστη και το ελληνικό αίσθημα.  Χαρακτηριστικό το παράδειγμα των Καλαρρυωτών χρυσικών, που όπως σημειώνει ο Φαλτάιτς, «ευρίσκονται ιδιοκτήται μεγάλων χρυσοχοϊκών οίκων εις την Ευρώπην, και ιδίως εις την Ιταλίαν και Ελβετίαν.

  Το μεγαλείτερον χρυσοχοϊκόν κατάστημα της Ρώμης, ο οίκος Βούλγαρη, είναι Καλαρρυτινό», μας ενημερώνει.

«Ο Ηπειρώτης τεχνίτης ταξιδευτής υπήρξεν ο μέγας σιωπηρός δημιουργός του εθνικού μας οικοδομήματος. Το έργον το οποίον ύψωσε κυρίως αυτός στεγάζει ήδη, παρ’ όλας τας εθνικάς συμφοράς, ολόκληρον τον Ελληνισμόν», τονίζει ο Φαλτάιτς.

Άλλα βιβλία του Κώστα Φαλτάιτς που σχετίζονται με την Ήπειρο και τους Ηπειρώτες, είναι τα εξής:

* Ο Άγιος Κοσμάς εις το στόμα του Ηπειρωτικού λαού (Ομιλία δοθείσα εις την αίθουσαν της Αρχαιολογικής Εταιρίας εις συγκέντρωσιν οργανωθείσα υπό της Πανηπειρωτικής Ενώσεως Εφέδρων Αθηνών) -1929. Σημειώνεται ότι το βιβλίο αυτό εκδόθηκε πριν την επίσημη αγιοποίηση του Πατρο-Κοσμά από την Εκκλησία μας.

* Οι ταξιδευμένοι Ηπειρώται (Διάλεξις οργανωθείσα υπό της Πανηπειρωτικής Ενώσεως Εφέδρων Αθηνών εις την αίθουσαν της Αρχαιολογικής Εταιρίας την 5^ηνΔεκεμβρίου 1929)

Ιδιαίτερη σημασία έδωσε στην Ηπειρώτικη λαογραφία, γράφοντας μεταξύ άλλων για την ασημουργία, για τα σπίτια, για τα κοστούμια, κ.α. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα εξής δημοσιεύματα:

* Το Ηπειρώτικο εργαστήρι ασημουργικής - Οι παλαιότεροι και οι σημερινοί Ηπειρώται τεχνίται (Εφημερίς «Η Κυριακάτικη», 2 Σεπτεμβρίου 1926και 12 Σεπτεμβρίου 1926)

* Το Ηπειρώτικο σπίτι - Η τεχνοτροπία και το εσωτερικό του(Εφημερίς «Η Κυριακάτικη», 26 Σεπτεμβρίου 1926)

* Οι Ηπειρώται μάστοροι (Εφημερίς «Η Κυριακάτικη» 2Οκτωβρίου 1926)

* Οι Ηπειρώται μάστοροι και το Ηπειρώτικο σπίτι (Εφημερίς «Η Κυριακάτικη» 3 Οκτωβρίου 1926)

* Πως εκτίσθη η Ελλάς - Οι μάστοροι της Ηπείρου (Περιοδικόν «Οικογένεια»7^ης Οκτωβρίου 1928, Σελ. 1028)

* Τα κοστούμια της Ηπείρου (Εφημερίς «Η Κυριακάτικη» 19 Δεκεμβρίου 1928)